Iedereen een eigen pensioen-spaarpot, maar de risico's gezamenlijk delen. De Sociaal Economische Raad vindt zo'n pensioenstelsel een interessante optie voor de toekomst, staat in een rapport dat vandaag werd gepubliceerd.
De SER heeft zich ruim een jaar gebogen over de mogelijke voor- en nadelen van een individueel pensioen. In zo'n pensioenstelsel is het transparanter hoe hoog het pensioen is dat werknemers opbouwen, vindt de raad.
Er is al enige tijd discussie over het bestaande pensioenstelsel, dat niet toekomst- en crisisbestendig is. Het past volgens de SER niet bij deze tijd. En met de lage rente wordt de roep om verandering luider.
"Mensen wisselen van baan, werken een tijd korter of langer. Daar is het systeem nu niet op gebouwd", zegt SER-voorzitter Mariëtte Hamer. Ook is er kritiek op de verdeling van het opgebouwde collectieve pensioengeld tussen jonge en oudere generaties.
Keuzevrijheid
Daarnaast heeft het huidige systeem weinig mogelijkheden voor maatwerk en keuzevrijheid. Dat moet in het nieuwe systeem veranderen, vindt de SER.
D66 wil dat de SER daar verder in gaat. Het pensioenstelsel moet op de schop en mensen moeten volledig zelf kunnen bepalen bij welk pensioenfonds ze hun pensioen laten beheren.
Maar volgens Harry van Dalen, hoogleraar economie, wil het merendeel van de mensen helemaal geen keuzevrijheid in pensioenen. Maar 26 procent van de werknemers wil zelf een keuze kunnen maken voor een pensioenfonds, blijkt uit onderzoek van Van Dalen.
De meeste werknemers hebben geen moeite met een stelsel waarin alle pensioenzaken worden uitbesteed. De oorzaak daarvoor ligt volgens Victor Lamme, hoogleraar cognitieve neurowetenschap, in onze hersenen.
Menselijke natuur
Onze hersenen zijn veel minder gevoelig voor een beloning in de toekomst, dan voor een beloning in het nu. Het is een van de belangrijkste redenen waarom ons brein pensioenen links laat liggen, stelde Lamme eerder.
Daarnaast speelt het mee dat pensioenen onzeker zijn. "Rond pensioenen hangt een groot onzekerheidscircus. Onzekerheid activeert onze angstcircuits. En die hebben maar een functie: zo snel mogelijk vluchten."
Lamme is voorstander van een beperkte mate van keuzevrijheid bij pensioenen. Bij een eigen pensioenpot is het duidelijker waar het over gaat, dan bij een grote pot waar niemand weet van wie het is.
Hij vindt wel dat pensioen opbouwen absoluut verplicht moet blijven. "Vrijwillig sparen is een mythe. Het druist zo sterk in tegen de menselijk natuur, dat niet van mensen mag worden verwacht dat zij goede keuzes maken."