Mag een transgender naar de wc van zijn of haar eigen keuze? In de Verenigde Staten is over deze vraag een hoogoplopend debat ontstaan, nadat de staat North Carolina een wet invoerde die bepaalde dat transgenders naar de wc moeten die past bij het geslacht dat op hun geboortecertificaat staat.
Popsterren als Bruce Springsteen weigerden nog op te treden in North Carolina, president Barack Obama heeft zich in het debat gemengd en ook onze minister van Buitenlandse Zaken Bert Koenders bracht zijn bezwaren over aan de Amerikaanse regering. Hoe is het eigenlijk in Nederland geregeld?
Niet meer naar de wc
"Het is bij ons ook een probleem, maar op een andere manier", zegt Tanja Ineke, voorzitter van COC Nederland. "Er is in Nederland geen wet die voorschrijft naar welk toilet je moet, maar wij worden door met name jongeren die op school zitten benaderd dat ze er toch problemen mee hebben."
Volgens Ineke maakt vooral de keuze voor een bepaald toilet het lastig. "Ga ik het vrouwen- of herentoilet in? Door die keuze wordt je steeds met je eigen identiteit geconfronteerd. Veel jonge transgenders weten namelijk nog niet precies of ze zich man of vrouw voelen."
Ook krijgen transgenders vaak opmerkingen van andere toilet-gebruikers. "Bijvoorbeeld dat ze de verkeerde wc zijn binnengestapt. Dat is echt heel erg vervelend. We kennen verhalen van jongeren die daarom maar niet meer naar de wc gaan en daar zelfs een blaasontsteking aan overhouden."
Geen man of vrouw
Ook student Ruby de Hart voelt zich niet altijd even prettig bij het toiletbezoek. "Je wordt vaak een beetje aangestaard, zo van 'jij hoort hier eigenlijk niet'. Maar ik ken ook verhalen van mensen die zijn uitgescholden of aangevallen. Je voelt je daardoor onveilig en onbegrepen."
Zelf voelt Ruby zich niet specifiek man of vrouw. "Ik val er gewoon tussenin. Ik heb mannelijke en vrouwelijke eigenschappen en ook uiterlijkheden. In de samenleving is daar eigenlijk geen ruimte voor. Er zijn mannen en vrouwen, alles is daarop ingericht. Dus ook de wc's."
Op de universiteit had Ruby steeds het gevoel voor een hokje te moeten kiezen waar ze niet in past. Ze meldde zich daarom bij de leerlingenraad. "Ik wilde graag een set van de wc's laten veranderen naar genderneutraal. Eigenlijk gewoon een wc waar iedereen kan binnenstappen."
Nu heeft het Amsterdam University College dus één wc zonder mannen- of vrouwenbordje. "De meeste andere leerlingen vinden het prima of het maakt ze niks uit. Sommige mensen vinden het wel vervelend, die begrijpen het niet. Maar ik voel me er echt wel beter bij", zegt Ruby.
Makkelijke oplossing
Volgens COC-voorzitter Ineke is het niet overdreven om wc's aan te passen voor een bepaalde groep mensen. "In Nederland zijn er zo'n 50.000 transgenders, maar als je de mensen meetelt die zich niet helemaal man of vrouw voelen, zit je al snel op ruim een half miljoen. Bovendien is de oplossing vaak heel gemakkelijk, kwestie van een andere sticker op het toilet plakken."
Ze benadrukt dat naar de wc gaan iets kleins lijkt, maar dat het voor transgenders vaak anders is. "Het gaat om de keuze en die komt elke keer weer terug. Als je een toilet hebt waar iedereen naar toe kan, zoals in de trein of bij mensen thuis, dan is het probleem er niet. Dan hoef je de keuze niet te maken."