Volgens de Europese Commissie voldoet Turkije aan bijna alle voorwaarden om zijn inwoners visumvrij de EU in te laten reizen. Alle Turken die in het bezit zijn van een biometrisch paspoort mogen, als alle lidstaten van de EU daarmee akkoord gaan, vanaf 1 juli zonder visum naar Europa reizen.
Het CDA vindt het besluit onbestaanbaar. "De commissie doet hiermee de Europese waarden in de uitverkoop", zegt CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt. "Wij waren er sowieso al tegen dat de vluchtelingendeal aan visumliberalisatie werd gekoppeld. Wat er nu gebeurt, is dat Turkije vraagt en de EU draait."
Omtzigt vindt het niet genoeg dat Turkije aan een merendeel van de voorwaarden voldoet. "Dat is nog niet alle voorwaarden. Bovendien zie ik de burgerlijke vrijheden in Turkije alleen maar achteruitgaan. Bijvoorbeeld als het gaat om persvrijheid en vrijheid van meningsuiting."
Wensdenken
Volgens Frans Timmermans, vice-voorzitter van de Europese Commissie, heeft Turkije indrukwekkende stappen gezet om aan de voorwaarden van de EU voor visumliberalisatie te voldoen. SP-Kamerlid Sharon Gesthuizen vindt dat de commissie aan wensdenken doet.
"Het lijkt erop dat de Europese Commissie zo graag wil dat de deal met Turkije ook echt gaat gebeuren, dat er daardoor vooral heel hard gehoopt wordt dat Turkije enorme stappen maakt. Maar dat blijkt nog niet uit de dingen die ik nu heb gezien", zegt Gesthuizen.
Vijf problemen
Turkije moet eind juni aan 72 voorwaarden hebben voldaan. Daarvan staan er nog vijf kwesties open. Zo moet Turkije nog wetten aannemen die corruptie tegengaan. Ook moet een samenwerkingsovereenkomst met Europol worden afgesloten en moeten er afspraken worden gemaakt over samenwerking op het gebied van justitie. Als laatste moet Turkije nog wetten aannemen die terreur bestrijden en het mogelijk maken om inlichtingen met de EU te delen.
SP-Kamerlid Gesthuizen ziet nog wel meer problemen dan die vijf punten. "Neem bijvoorbeeld de bescherming van data. Daar was in Turkije eerst nog niets voor. Nu is er wel een wet, maar die is nog niet op Europees niveau. De Europese Commissie vindt dat het land al een flinke stap heeft gezet en dat het daarmee bijna is volbracht. Ik vind dat je dan marchandeert met je eigen voorwaarden."
Nieuwe stroom vluchtelingen
CDA-Kamerlid Omtzigt vreest dat de EU er door het afschaffen van de visumplicht voor Turken een nieuw probleem bij krijgt. "In Zuidoost-Turkije is er een opstand aan de gang. Daar vallen ook honderden doden bij. Als die oorlog verder oplaait, ben ik bang dat er een ongecontroleerde migratiestroom op gang zal komen."
Minister Bert Koenders van Buitenlandse Zaken verwacht niet dat er een asielstroom uit Turkije op gang komt door de mogelijkheid van visumvrij reizen voor Turken. "Ik begrijp die vrees", zegt Koenders. "Maar ik denk dat die niet reëel is."
Als de visumliberalisatie niet functioneert of effecten heeft die niet zijn afgesproken, dan wordt de regeling teruggedraaid, zegt hij. Koenders wijst erop dat Turkije gedwongen is mensen terug te nemen die langer dan negentig dagen in Nederland blijven.
Noodrem
SP-Kamerlid Gesthuizen maakt zich niet direct grote zorgen over een nieuwe stroom vluchtelingen vanuit Turkije. Dat heeft ook te maken met het feit dat een biometrisch paspoort verplicht is voor het reizen zonder visum.
"Het zal Turkije niet lukken om op korte termijn voor 70 miljoen inwoners zo'n paspoort te regelen. Slechts een klein deel van de Turkse bevolking, zo'n 10 procent, heeft een paspoort. De rest heeft een ander identiteitsbewijs, voor hen zal de visumplicht nog blijven gelden."
Wel twijfelt ze aan de 'noodremconstructies' waar minister Koenders het over heeft. "Ik denk niet dat Nederland aan de noodrem zal trekken. Onder druk wordt heel veel vloeibaar. Men heeft de Turken op dit punt gewoon heel hard nodig."