Het referendum over het associatieverdrag met Oekraïne krijgt waarschijnlijk snel een vervolg. Voor referenda over het handelsverdrag met Canada en over TTIP worden al handtekeningen verzameld.
Initiatiefnemer Niesco Dubbelboer heeft 112.000 handtekeningen verzameld. "De essentie is dat de nationale parlementen teveel op afstand worden gezet. De EU zet belangen van het bedrijfsleven boven het belang van onze democratie."
Volgens de Europese Commissie is het voldoende, om met instemming van de Raad van ministers en het Europees parlement, afspraken te maken met andere landen.
Maar tegenstanders eisen meer inspraak. "Handelsverdragen zijn een ondermijning van de democratie. Zodra Nederland instemt moeten de burgers daar ook mee kunnen instemmen", zegt Dubbelboer.
Vaak wordt er in Brussel jarenlang over onderhandeld, waarbij importheffingen, maar ook regels voor het investeringsklimaat voor bedrijven worden gelijkgetrokken. Maar na het referendum over het associatieverdrag met Oekraïne, werd duidelijk hoe kwetsbaar dit soort internationale handelsverdragen zijn.
Lidstaten hebben zelf bepaald dat handelspolitiek een Europese aangelegenheid is
Om helderheid te krijgen of de EU bevoegd is om handelsverdragen af te sluiten, legde de Europese Commissie het in 2014 voor bij het Europees Hof van Justitie.
Als testcasus heeft de commissie het onlangs afgesloten handelsverdrag met Singapore voorgelegd. Het hof moet beoordelen of het verdrag nog door nationale parlementen moet worden goedgekeurd, of dat het puur een Europese aangelegenheid is.
Politiek spelletje
"Dat doen wij niet om referenda te voorkomen. We willen juridisch laten uitzoeken hoe het zit. De lidstaten hebben zelf bepaald dat handelspolitiek sinds de jaren 50 een Europese aangelegenheid is", zegt woordvoerder Daniel Rosario van de Europese commissie.
Maar Europarlementariër Bas Eickhout van GroenLinks ziet de gang naar de rechter als een politiek spelletje. "De Europese Commissie hoopt dat de rechter bepaalt dat nationale parlementen geen veto meer hebben. De commissie probeert het toenemende verzet te omzeilen."