Filosofie is in Nederland ongekend populair. Er zijn filosofische festivals, magazines, reizen en de jaarlijkse Maand van de Filosofie in april. Vooral publieksfilosofie doet het goed: licht-filosofisch werk dat praktische levenslessen biedt.
Maar de academische wereld vindt dat auteurs, zoals de Britse filosoof Alain de Botton, het predicaat 'filosofie' alleen maar gebruiken om meer boeken te verkopen en dat hun werk veel weg heeft van alternatieve geneeswijzen.
Nieuwsuur spreekt met Alain de Botton, filosoof en schrijver. Hij heeft in Nederland meer dan 250.000 boeken verkocht.
De Botton staat ook aan de wieg van The School of Life, een stichting die wereldwijd afdelingen heeft waar laagdrempelige cursussen worden gegeven zoals How to find a job you love en How to manage stress.
In deze cursussen en de boeken die hij schrijft, gebruikt hij filosofische ideeën om inzicht te geven in thema's als werk, reizen, liefde, religie en angst. Hierdoor zien critici De Botton als het boegbeeld van de 'zelfhulpfilosofie'. En dat is in hun ogen geen 'pure filosofie'.
Toegankelijk
"We willen ervoor zorgen dat we opvallen en daarom moeten we wat we doen toegankelijk maken", zegt De Botton in een reactie op de kritiek die hij krijgt. "Dat is de reguliere filosofie vreemd. Daar wordt toegankelijkheid gezien als een vijand van de waarheid of zuiverheid."
Daar is de filosoof het totaal niet mee eens. "We moeten niet bang zijn om dingen aantrekkelijk te maken, omdat als we mooie dingen niet aantrekkelijk maken, de lelijke dingen alle aandacht opeisen."
In de reguliere filosofie wordt toegankelijkheid gezien als een vijand van de waarheid of zuiverheid. Daar ben ik het zeer mee oneens.
Filosoof en lector Menno Lievers van de Universiteit Utrecht vindt dat De Botton het woord filosofie misbruikt. "Dat gaat helemaal niet over filosofie. Het is een soort marketinginstrument om mensen voor je te winnen. Je geeft woorden een bepaald gewicht door het woord filosofie te gebruiken."
"In de academische filosofie heb je een standpunt en je nodigt anderen uit om daar kritiek op te geven, maar Alain de Botton is allergisch voor kritiek. De distantie die een filosoof eigen is, is hem vreemd. Dat heeft alle eigenschappen van een soort profeet, een voorganger."
Behoefte aan nadenken
In Nederland is filosofie veel populairder dan in bijvoorbeeld België of Duitsland. Uit cijfers van het CPNB blijkt dat in 2015 het aantal verkochte filosofieboeken met meer dan 16 procent steeg, waar de groei van de totale boekenmarkt maar 5 procent bedroeg.
Sinds 2011 heeft Nederland zelfs een Denker des Vaderlands. Momenteel is dat bijzonder hoogleraar filosofie Marli Huijer. Zij denkt dat de populariteit van filosofie ook te maken heeft met de afnemende rol van het geloof in Nederland.
"Daardoor hebben mensen grote behoefte aan nadenken, om wat dieper op de zaken in te gaan. We zijn daarin redelijk uniek: het is niet zo dat je in Duitsland en Frankrijk evenveel aanhang hebt voor de publieksfilosofie."
Huijer denkt dat dit iets te maken heeft met hoe Nederlanders zich uiten. "Het heeft vermoedelijk te maken met de volksaard. We zijn een volkje dat altijd al mondig is geweest, wat graag wil praten en meningen wil uitwisselen."