Het is misschien wel een van de moeilijkste beslissingen geweest die de Duitse bondskanselier Angela Merkel heeft moeten nemen: de toezegging dat het Openbaar Ministerie in Duitsland een strafrechtelijk onderzoek mag beginnen naar het zogeheten smaadgedicht van tv-presentator Jan Böhmermann.
Merkel deed bijna een week over haar beslissing om een strafonderzoek toe te staan. En haar beslissing verdeelt niet alleen haar kabinet tot op het bot, maar ook de samenleving.
In Nieuwsuur legt Axel Hagedorn, bijzonder hoogleraar Duits-Nederlandse rechtsbetrekkingen aan de Universiteit van Amsterdam, vanavond uit waarom Merkel deze moeilijke beslissing heeft genomen. En waarom zij zelf ook schuld heeft aan de ophef.
Op de hak
Het begon allemaal met het satirische clipje van het programma Extra 3 vorige maand, waarin de Turkse president Erdogan vilein op de hak werd genomen.
Omdat Merkel daar niet snel genoeg op reageerde, voelde de komiek Jan Böhmermann zich genoodzaakt er nog een schepje bovenop te doen. Hij schreef een gedicht waarmee hij bewust het gewraakte wetsartikel overtrad door voorafgaand aan het gedicht duidelijk te maken dat hij hiermee in overtreding was. Dit maakt deze zaak ook zo bijzonder. Het is geen satire, zoals het filmpje van Extra 3, maar een bewuste provocatie.
In Duitsland heeft niet de regering, maar justitie het laatste woord.
Paragraaf 103 uit het Duitse wetboek van strafrecht schrijft voor dat de regering een vervolgingsverzoek van een beledigd buitenlandse staatshoofd moet ondersteunen alvorens justitie in actie mag komen. Het is een onmogelijk wetsartikel, omdat als Merkel geen toestemming geeft voor een strafonderzoek, ze daarmee een bevriend staatshoofd schoffeert.
Juist daarom wil Merkel het wetsartikel ook zo snel mogelijk schrappen, zodat een Duitse regering niet nogmaals in een penibele situatie kan komen. Veel Duitsers vinden dat het gedicht onder de vrijheid van meningsuiting valt. En Merkel wil de relatie met de Turken goed houden, omdat die onmisbaar zijn bij het reguleren van de vluchtelingenstroom uit Syrië en Irak.
Knieval
De kwestie verdeelt de regeringspartijen SPD en CDU. Dat blijkt ook uit de reactie van Thomas Oppermann, de SPD-fractievoorzitter in de Bondsdag. "Ik vind het een verkeerde beslissing. Strafvervolging voor satire wegens 'majesteitsschennis' past niet in een moderne democratie."
De eurosceptische oppositiepartij Alternative für Deutschland heeft ook afkeurend gereageerd op het besluit van Merkel. Partijleider Jörg Meuthen spreekt van een politieke knieval voor Erdogan.
