Onderzoek doen op 'de meest extreme plaats op aarde'

• 

  Jan van Loenen

  verslaggever
• 

  Yvonne Roerdink

  redacteur

Waarom zou iemand willen leven op de koudste plaats ter wereld, waar het drie maanden onafgebroken donker is en waar er vanwege de hoogte ook nog eens weinig zuurstof is? Juist vanwege die eigenschappen bivakkeert een groep van twaalf wetenschappers nu op de Zuidpool.

De Nijmeegse huisarts Floris van den Berg (32) is een van hen. Gedurende een jaar doet hij op de basis Concordia onderzoek naar de effecten van langdurige isolatie en gebrek aan daglicht. Dit met het oog op toekomstige ruimtereizen, bijvoorbeeld die naar Mars.

Voor Nieuwsuur filmde Floris van den Berg op de Zuidpool, binnen en buiten het onderzoekscentrum Concordia. Hij stelt ook een aantal van zijn expeditieleden voor en vertelt over zijn ervaringen.

Sociaal experiment

"Ik zag een vacature voor 'onderzoek doen op de meest extreme plek op aarde'. Daar werd ik heel erg door geprikkeld. Dit is een plek waar je normaal nooit komt", zegt Van den Berg. "Ik was ook benieuwd naar het sociale experiment. Wat doet het met je om zo lang opgesloten te zitten, zonder dat je weg kan?"

De arts zit sinds november op de Zuidpool en heeft nog zo'n acht maanden te gaan. Het onderzoeksstation voelt inmiddels als zijn thuis, maar het is niet altijd even makkelijk. "Soms vraag ik me af: wat doe ik hier? Het wordt overal lente en ik zit straks honderd dagen in het donker. Ook mis ik m'n vriendin en er zijn veel sociale dingen die je mist, zoals verjaardagen."

De basis Concordia, een Frans-Italiaans onderzoekscentrum, ligt in een uitgestrekte witte sneeuwvlakte. Omdat de basis 3200 meter boven zeeniveau ligt, zit er zo'n dertig procent minder zuurstof in de lucht. "Dat maakt het leven net wat zwaarder dan je gewend bent", zegt Van den Berg.

Hij doet onderzoek voor de Europese Ruimtevaartorganisatie (ESA) "Mijn onderzoeken zijn gericht op de effecten van de isolatie en het gebrek aan zuurstof op de mens, zowel lichamelijk als geestelijk. Ik kijk bijvoorbeeld naar wat het betekent voor je bot- en spiermassa om hier een jaar te zitten."

Het onderzoek is belangrijk voor toekomstige reizen naar Mars. "Dit is de enige plek op aarde waar je een zelfde soort isolatie kan vinden", zegt Van den Berg. "En als bijvoorbeeld uit het onderzoek blijkt dat mensen na een jaar op een zuurstofarme plek nog best goed functioneren, zou in het te bouwen ruimteschip de zuurstofdruk kunnen worden verlaagd, waardoor de constructie lichter kan worden en de kans op brand kleiner."

Isolatie en duisternis

"Floris is geselecteerd uit 37 kandidaten", zegt Marc Heppener, chef bemande ruimtevaart van ESA. "Hij is extreem sportief en heeft onder moeilijke omstandigheden in Afrika gewerkt. Hij kan dit aan en vindt het zelfs leuk."

Heppener benadrukt dat de 'diepvries-missie' zwaar is. "De onderzoekers zitten al die maanden in een totaal isolement. Ze worden pas in november opgehaald." Het zomerseizoen (van midden november tot midden februari) is de enige tijd dat je bij het onderzoekstation kan komen.

"Na die tijd is de winterperiode aangebroken en is er geen piloot meer te vinden die er naartoe zal vliegen. Als er nood aan de man is, zullen ze het zelf moeten oplossen. Net als in een echt Mars-ruimtestation."

"Het is hier nu gemiddeld -65 graden Celsius, met een gevoelstemperatuur van -80", zegt Van den Berg. "Er zijn gewoon geen vliegtuigen die hier kunnen komen. Wij kunnen maar maximaal een half uur per dag naar buiten."

Behalve extreem koud is het straks ook heel donker op de Zuidpool. Op 3 mei gaat de zon onder en die komt op 9 augustus pas weer op. Dat betekent ruim honderd dagen in het donker, op een witte versie van Mars.