Mag een politicus méér of juist mínder zeggen omdat hij politicus is? Het Europese Hof zegt in bepaalde zaken: minder. De rechtszaak tegen Geert Wilders begint morgen, nadat het OM eind 2014 besloot tot vervolging van de PVV-leider.
In Nieuwsuur is vanavond te gast: strafrechtgeleerde Marloes van Noorloos. Wat zegt de wet over de vrijheid van meningsuiting en de verantwoordelijkheid van een politicus?
Aangifte
Justitie vervolgt Wilders wegens groepsbelediging en aanzetten tot haat en discriminatie vanwege zijn 'minder Marokkanen-uitspraak' op de avond van de gemeenteraadsverkiezingen in maart 2014.
Hij vroeg een zaal vol aanhangers of ze meer of minder Marokkanen in die stad en in Nederland willen. "Minder, minder, minder", scandeerde de zaal. "Dan gaan we dat regelen", reageerde de PVV-leider. Ruim zesduizend mensen deden daarop aangifte van discriminatie.
Verantwoordelijkheid
Waar politici vaak vinden dat ze vrijwel alles mogen zeggen, blijkt uit uitspraken van het Europese Hof voor de Rechten van de Mens een dubbele boodschap: politici hebben weliswaar een grotere vrijheid, maar ook een grotere verantwoordelijkheid om niet aan te zetten tot haat.
Het Europese Hof veroordeelde onder andere de Belgische politicus Daniel Féret op basis van dat argument. Hij werd eind 2006 in hoogste instantie veroordeeld wegens het verspreiden van teksten waarin asielzoekers werden neergezet als profiteurs.
Féret kreeg een taakstraf van 250 uur, "bij voorkeur" te besteden aan een integratieproject met vreemdelingen en anders moest hij tien maanden de cel in. Daarnaast werd het de politicus verboden om tien jaar lang mee te doen aan de verkiezingen: als burger en als kandidaat.
Vrijheid van meningsuiting
Deze afweging speelt ook een belangrijke rol in de rechtszaak tegen PVV-leider Geert Wilders. Het is de vraag of zijn uitspraken binnen de vrijheid van meningsuiting vallen en of zijn positie als politicus hem daarbij juist meer of minder vrijheid geeft.
Volgens de Hoge Raad moeten politici niet alleen oppassen met uitlatingen die aanzetten tot haat, geweld of discriminatie, maar ook met "uitlatingen die aanzetten tot onverdraagzaamheid". Ook moet een politicus voorkomen dat hij uitspraken doet die "strijdig zijn met de wet en met de grondbeginselen van de democratische rechtsstaat", schrijft de Hoge Raad.
De Hoge Raad deed deze uitspraken in een zaak tegen de Amsterdamse ex-politicus Delano Felter. Hij liet zich in 2010 als lijsttrekker van de Republikeinse Moderne Partij tijdens een verkiezingsdebat in de Rode Hoed beledigend uit over homo's. "Ik heb een hekel aan homofielen. Als iedereen op mij stemt, sodemieter ik ze er allemaal uit", was een van zijn uitspraken. Felter ging eerder vrijuit, maar de Hoge Raad vernietigde de vrijspraak.
Weinig kans
Maar er zijn ook gronden waarop een rechter juist het tegenovergestelde zou kunnen beslissen. Want heeft elke politicus een zodanig bereik en een zodanige invloed op de publieke opinie dat die een bijzondere verantwoordelijkheid met zich meebrengt? En kan die verantwoordelijkheid worden bewezen?
Volgens de advocaat van Wilders, Geert-Jan Knoops, maakt de zaak sowieso weinig kans. Hij wees er eerder op dat Wilders alleen gevraagd heeft: "Ik vraag aan jullie, willen jullie in deze stad en in Nederland meer of minder Marokkanen?" Het was het publiek dat daarop: 'minder, minder, minder' scandeerde.
