Het wordt al een 'boete op solidariteit' genoemd: een nieuwe wet die sinds 1 januari ervoor zorgt dat mensen worden gekort op hun uitkering als ze samenwonen. De gedachte achter de kostendelersnorm is dat kosten gedeeld kunnen worden en dus lager zijn. Maar wat logisch lijkt, leidt in de praktijk tot schrijnende situaties. Maatschappelijke organisaties luiden de noodklok. Zij zien een verviervoudiging van het aantal mensen dat aanklopt bij de daklozenopvang.
Goede daad
De 36-jarige Danny Swinkels zwierf jarenlang als dakloze op straat. In oktober vorig jaar kwam hij toevallig zijn oppas van vroeger tegen. Jolanda Regterschoot besloot Danny in huis te nemen zodat hij zijn leven weer op orde kon brengen. Maar die goede daad blijkt grote financiële gevolgen te hebben.
Danny mag geen uitkering aanvragen omdat hij bij iemand in huis woont met een inkomen. Tegelijkertijd wordt Jolanda gekort op haar huurtoeslag en alleenstaande oudertoeslag omdat ze met Danny samenwoont. Als ze een uitkering had gehad, was ze daar ook op gekort in verband met de kostendelersnorm.
Spijt
"Ik krijg maandelijks 500 euro minder en ik heb ook nog extra kosten omdat Danny niet mee kan betalen aan het eten of andere huishoudelijke kosten", vertelt Jolanda.
Ze heeft soms spijt en wil dat Danny weggaat, maar omdat hij geen recht heeft op een uitkering komt hij niet in aanmerking voor een eigen woning. De enige oplossing is aankloppen bij de daklozenopvang. Maar dat is Danny’s grootse angst. "Dan slaap ik weer tussen de junks en moet ik oppassen dat mijn schoenen niet van mijn voeten worden gestolen."
Zwartboek
Zonder postadres kun je in Nederland bijna niets regelen. Het is nodig voor het aanvragen van een uitkering, maar ook voor het aanvragen van een zorgverzekering of identiteitsbewijs.
De Amsterdamse daklozenvakbond zag het aantal mensen dat een postadres bij hun aanvraagt de afgelopen maand verviervoudigen. "Maar als je een postadres aanvraagt, moet je daar ook slapen en dat brengt weer gigantische maatschappelijke kosten met zich mee", zegt Reinier Schippers voorzitter van het Groot Maatschappelijk Opvang/GGZ Overleg, waar meerdere organisaties ondervallen.
"Deze kosten kunnen worden uitgespaard als mensen zonder huis bij iemand in hun omgeving kunnen slapen. Maar dat gaat nu minder makkelijk omdat het financiële gevolgen heeft om iemand in huis te nemen."
Schippers verzamelde samen met andere maatschappelijk organisaties voorbeelden van mensen die geraakt worden door de nieuwe wet en bundelde deze in het zwartboek Kostendelersnorm. Dit zwartboek wordt maandag uitgereikt aan de Amsterdamse wethouder Arjan Vliegenthart (SP).
Ik bespaar al jaren duizenden euro’s op zorg omdat ik gratis mantelzorg verleen. Maar nu word ik gekort, terwijl ik juist meer kosten moet maken.
Ook mantelzorgers hebben last van de kostendelersnorm. Michel Tempel woont bij zijn moeder in om haar te verzorgen en wordt daardoor sinds dit jaar gekort op zijn uitkering. "Hiervoor redde ik het net, maar door deze korting kom ik in de problemen."
"Ik bespaar al jaren duizenden euro’s op zorg omdat ik gratis mantelzorg verleen. Maar nu word ik gekort, terwijl ik juist meer kosten moet maken. Ik moet mijn moeder bijvoorbeeld vaak met de auto naar het ziekenhuis brengen." Ook zijn moeder is kwaad. "Michel wordt financieel gestraft, terwijl hij mij helpt. Oneerlijk vind ik het."
Reinier Schippers is verbaasd dat mensen die zorg verlenen aan anderen, gekort worden. "Ouderen worden ontzien, waarom dan niet de kwetsbare mensen? Daklozen durven niet meer bij familie en vrienden aan te kloppen en slapen op straat of in de nachtopvang. Mantelzorgers kiezen ervoor om hun kind of ouder niet meer thuis te verzorgen. Dit druist toch in tegen de participatiesamenleving?"