Noordpool warmt op in recordtempo

Het is een van de meest afgelegen wildernissen op aarde: De Noordpool. Een van de laatste gebieden waar nauwelijks menselijk leven is geweest. En toch treden er in recordtempo grote veranderingen op.

Een groep Nederlandse wetenschappers is er de afgelopen twee weken op expeditie geweest, om deze veranderingen met eigen ogen te aanschouwen en te onderzoeken.

NOS-verslaggever Martijn Bink was mee op expetitie. Vanavond zijn verslag. Te gast is mede-expeditielid NOS-weerman en klimaatwetenschapper Peter Kuipers Munneke.

Bekijk alvast de mooiste beelden die cameraman Ruben Kocx maakte tijdens de noordpoolexpeditie op Spitsbergen, gefilmd op een Amira.

Groot succes

In totaal deden 55 wetenschappers de afgelopen tien dagen onderzoek op Edgeøya, een eiland ten oosten van Spitsbergen. De expeditie was volgens de organisatoren een groot succes. De bedoeling was om te onderzoeken wat de invloed is van de klimaatverandering op het Noordpoolgebied. Nergens ter wereld gaat die zo snel als daar.

Er waren diverse wetenschappers mee: biologen, geologen, archeologen, glaciologen en klimaatonderzoekers. De samenwerking tussen al die disciplines moet tot nieuwe inzichten leiden.

Maarten Loonen, de organisator van de expeditie: "We hebben heel grote verschillen ontdekt tussen nu en veertig jaar geleden. Van bepaalde gebieden wisten we precies wat daar in 1977 groeide, hoe de vegetatie eruitzag. We hebben daar nu weer gekeken en we zijn verbaasd. Er zijn stukken die toen helemaal kaal waren en nu begroeid zijn en omgekeerd. We hadden niet verwacht dat de verandering zo snel zou gaan."

Sterkte opwarming

De stijging van de temperatuur op de Noordpool gaat twee keer zo snel als elders in de wereld. Volgens het klimaatbureau van de VN is de temperatuur op de Noordpool de laatste eeuw 2 graden gestegen.

Ter vergelijking wereldwijd komt die stijging uit op gemiddeld 0,9 graden. Hierdoor is het volume van het zee-ijs de laatste dertig jaar in de zomer al gedaald met 65 procent.

Die opmerkelijk sterke opwarming van de Noordpool komt onder meer door het effect dat de verdwijnende sneeuw en gletsjers hebben op de temperatuur.

Oudgedienden

De koude witte laag weerkaatst het grootste deel van het zonlicht en neemt maar weinig warmte op. Daar waar sneeuw en ijs smelten, ontstaat een donker oppervlak dat snel opwarmt. Daardoor smelt het overgebleven ijs nog sneller.

In de jaren 60 en 70 is al veel onderzoek gedaan door Nederlandse onderzoekers. Bij de onderzoekers die het gebied nu bezochten waren ook drie oudgedienden uit de begintijd van het Nederlandse poolonderzoek.

Eén van hen is paddenstoelenexpert Leo Jalink. Hij kijkt tevreden terug. Jalink heeft de afgelopen dagen voornamelijk op zijn knieën doorgebracht op zoek naar zwammetjes en heeft nu aan de paddenstoelen niet kunnen aflezen dat het klimaat sindsdien is veranderd. "Veel van de soorten die hier toen stonden vind ik nu ook weer. Ik heb geen soorten gezien die heel erg op verandering wijzen."

Menselijk handelen

De geologen die mee waren, bewaren hun conclusies tot later. Ze hebben sedimentkernen verzameld in kleine meertjes en op zee. Geoloog Wim Hoek hoopt uit die monsters af te kunnen leiden wat de invloed van het menselijk handelen is op de klimaatverandering.

"We kunnen uit die meertjes misschien wel de afgelopen 3000 jaar aan klimaatgeschiedenis reconstrueren, want klimaatveranderingen zijn van alle tijden. Maar de vraag is natuurlijk wat de bijdrage van de mens is, die boven op de natuurlijke verandering komt."