Scholen worden onterecht door de staatssecretaris van Onderwijs en de Kinderombudsman op de vingers getikt omdat zij voorlopig afgekeurde anti-pestprogramma’s gebruiken. Dat zeggen deskundigen vanavond in Nieuwsuur. Sectororganisaties PO-raad (primair onderwijs) en VO-raad (voortgezet onderwijs) sluiten zich daarbij aan.
Kinderombudsman Marc Dullaert zei vorige week in het tv-programma Jinek dat een groot aantal kinderen op dit moment in gevaar is, doordat scholen anti-pestprogramma's gebruiken die niet aan de criteria voldoen die door een commissie, aangesteld door het ministerie van Onderwijs, zijn gesteld. "Ik trek nu een streep. De didactische vrijheid houdt op waar sociale veiligheid in gevaar komt. Er zijn bewezen methodes", zei Dullaert.
De uitspraken van de Kinderombudsman zorgden voor verwarring en irritatie op scholen. Klopt het wat hij zegt? Bestaan er wetenschappelijk bewezen methodes? Nieuwsuur vroeg deskundigen om de uitspraken over anti-pestprogramma’s te controleren op hun feitelijkheid.
"De Kinderombudsman geeft de suggestie dat er bewezen programma’s zijn. Maar dat zijn ze beslist niet", zegt Ewoud Roede, psycholoog aan het Kohnstamm Instituut. Hij heeft zich geïrriteerd aan de uitspraken van Dullaert bij Jinek. Roede doet al tientallen jaren onderzoek naar sociaal-emotionele problemen in het onderwijs en heeft veel ervaring met onderzoek naar pestprogramma’s.
Nog geen bewijzen voor programma's
In maart 2013 presenteerden de Kinderombudsman en staatssecretaris Sander Dekker het Plan van aanpak tegen pesten. Onderdeel hiervan was een beoordeling van bestaande anti-pestprogramma's. Vorig jaar mei heeft de aangestelde Commissie Anti-pestprogramma's 61 programma’s beoordeeld en gekeken of deze kansrijk zijn als anti-pestprogramma.
Negen methodes zijn voorlopig goedgekeurd. Daarnaast zijn vier anti-pestprogramma’s vooralsnog afgewezen, maar wel bestempeld als veelbelovend. Alle dertien programma's zijn nog niet voldoende empirisch onderbouwd. Oftewel: er zijn nog geen bewijzen dat deze dertien veelbelovende anti-pestprogramma’s effect in de klas hebben.
Geen verplichting voor scholen
Inge Anthonijsz van het Nederlands Jeugd Instituut (NJI), benadrukt dat de afgekeurde anti-pestprogramma’s het minst aan de criteria van de commissie voldoen, maar dat niet bekend is of deze minder goed werken of zelfs schadelijk zijn, zoals Dullaert zegt. Anthonijsz: "Woorden als schadelijk of gevaarlijk zijn duidelijk niet onze woorden. Dat hebben wij niet onderzocht."
Rond de zomer zal er een wet komen waarin wordt vastgelegd dat scholen verantwoordelijk zijn voor de sociale veiligheid in hun school. Eerst was het plan dat scholen ook verplicht werden een van de voorlopig goedgekeurde anti-pestprogramma’s te kiezen, maar dat is nu van de baan. Er was hevig verzet tegen het plan van onder andere de PO- en de VO-raad.
Eigen keuze maken
Ondanks alles blijft de Kinderombudsman erop hameren dat scholen een van de goedgekeurde programma’s moeten gebruiken. Hij trekt daarbij samen op met staatssecretaris Dekker. Dekker verwacht dat op termijn steeds meer scholen hun voordeel zullen doen met de lijst van effectieve anti-pestprogramma's. "Als je als school kunt kiezen, waarom zou je dan niet kiezen voor een methode waarvan wetenschappelijk is bewezen dat die werkt", zei de staatssecretaris vorige week in dagblad Trouw.
Het Graaf Engelbrechtcollege in Breda gebruikt bewust een afgewezen methode: Challenge Day. Een methode uit de Verenigde Staten om respect en meeleven tussen scholieren te stimulren en vooroordelen tegen te gaan. In Nederland kreeg de methode bekendheid door het KRO-programma Over de Streep. Het Graaf Engelbert was te zien in een van de afleveringen.
"Wij zijn als school heel erg tevreden over deze methode", zegt rector Roelof Louwsma Hij benadrukt dat schoolleiders er niet van houden om allerlei dingen opgelegd te krijgen. "Wij maken onze eigen keuzes, die moeten passen bij de cultuur van de school. Dan komt het goed. Ik denk dat iedere school in Nederland hier goed mee bezig is."