Op donderdag 17 juli vertrok vlucht MH17 naar Kuala Lumpur. Het toestel nam de gebruikelijke route over Oost-Oekraïne, een gebied waar op dat moment zwaar werd gevochten. Waarom werd er niet voor een andere route gekozen? Vooral de inlichtingendiensten krijgen nu kritiek.
Maatschappijen zoals Delta en British Airways meden deze zomer het oorlogsgebied in Oekraïne wel. Maar Malaysia Airlines, KLM en Lufthansa vlogen gewoon boven het gebied. Een gebrek aan informatie bij kleinere maatschappijen zou de oorzaak zijn. Informatie die verzameld had kunnen worden door de AIVD en MIVD.
Besluit
Drie dagen voor de crash werd boven het oorlogsgebied een Oekraïens vliegtuig neergeschoten. Toch oordeelde de luchtverkeersleiding in Kiev dat het luchtruim veilig was voor de burgerluchtvaart. De toestellen werd een hoogte geadviseerd van tenminste tien kilometer. Wereldwijd geldt de afspraak dat de luchtverkeersleiding in een land bepaalt of een route veilig is. De uiteindelijke beslissing om de route wel of niet te nemen, ligt bij de luchtvaartmaatschappij zelf.
Er waren wel degelijk maatschappijen die beter waren geïnformeerd.
Gebrek aan informatie
Uit cijfers van Eurocontrol, de organisatie die de Europese luchtverkeersleiding coördineert, blijkt dat er dit jaar minder vliegtuigen over Oekraïne vliegen dan vorig jaar. Vanaf april 2014 tot de crash van MH17 in juli, is er sprake van een daling van zo’n 25 procent.
Waarom de ene maatschappij wel en de andere niet boven het oorlogsgebied vliegt, komt volgens Nico Voorbach, voorzitter van de European Cockpit Association (ECA), door een gebrek aan informatie. "Ik denk dat Malaysia Airlines en KLM dezelfde informatie hadden, ze vlogen over dezelfde route. Alleen waren beide maatschappijen niet goed genoeg geïnformeerd. Er waren wel degelijk maatschappijen die beter waren geïnformeerd."
Inlichtingen
Air France en KLM zijn sinds de fusie één bedrijf. Samen met Malaysia Airlines voerde de KLM op donderdag 17 juli vlucht MH17 uit. Terwijl Air France haar piloten verbood om boven Oost- Oekraïne te vliegen, vloog KLM er wel. Waarom zo is besloten, willen de maatschappijen, gezien de lopende onderzoeken naar de crash, niet toelichten.
Emeritus-hoogleraar Luchtvaart Hugo Roos denkt dat dit komt omdat Air France nauwe banden heeft met de Franse inlichtingendiensten. "De inlichtingendiensten van Frankrijk zitten veel dichter op de luchtvaart in het algemeen en dichter op Air France in het bijzonder. In Nederland de afstand tussen luchtvaartmaatschappijen en de veiligheidsdiensten veel groter".
We hadden iets meer wantrouwen moeten koesteren.
Veiligheidsdiensten
Nico Voorbach van de ECA wil dat daar verandering in komt. "Grote landen hebben grote veiligheidsdiensten die onderzoek kunnen doen naar de hele wereld wat wel en wat niet veilig is en andere landen moeten het met minder doen. Vandaar dat wij oproepen, deel nou al die informatie zodat kleine landen, kleine luchtvaartmaatschappijen dezelfde risicoanalyse kunnen maken over een gebied."
De ECA heeft kritiek op Nederland. De inlichtingendiensten AIVD en MIVD zouden niet structureel informatie uitwisselen met de Nederlandse luchtvaartmaatschappijen. "Ik begrijp dat dat niet automatisch gebeurt. Wel kunnen er vragen gesteld worden aan diensten. Maar de AIVD of MIVD zoeken dus niet actief naar informatie op routes waar bijvoorbeeld KLM, Arke of Transavia vliegt."
Belangen
Oekraïne hield wellicht uit politiek en financieel belang het luchtruim open. Luchtvaartmaatschappijen moeten betalen om over een land heen te vliegen. Volgens hoogleraar Roos hadden de maatschappijen zoals Malaysia Airlines met meer wantrouwen naar de veiligheidssituatie op 17 juli moeten kijken. "We hadden iets meer wantrouwen moeten koesteren ten opzichte van datgene wat de officiële instanties zeiden."
Risicoanalyse
Om een crash in de toekomst te voorkomen wil de Europese pilotenorganisatie dat een internationale organisatie de risicoanalyses gaat verzamelen. Zo kan iedere luchtvaartmaatschappij over dezelfde informatie beschikken.
Nieuw systeem
De AIVD laat weten dat ze geen wettelijke taak heeft om informatie te verzamelen voor luchtvaartmaatschappijen. Maar als er belangrijke informatie beschikbaar is, in het kader van bedreigingen, dan informeert de AIVD betrokken organisaties.
KLM en het kabinet wijzen erop dat internationale luchtvaartorganisaties op dit moment werken aan een beter informatie-systeem voor alle luchtvaartmaatschappijen.