RTL-debat met drie lijsttrekkers: Omtzigt weet nog niet of hij premier wil zijn

RTL Verkiezingsdebat: hoe denken VVD, NSC en GL-PvdA over samenwerking?

RTL Verkiezingsdebat: wat gaan de lijsttrekkers anders doen dan Rutte?

Na dertien jaar Mark Rutte komt er een nieuwe premier in het Torentje. Hoe kijken Dilan Yesilgöz (VVD), Frans Timmermans (GL-PvdA) en Pieter Omtzigt (NSC) tegen leiderschap aan, is de laatste vraag van het RTL Verkiezingsdebat.

Omtzigt op de vraag of hij Rutte gaat missen: "Vraagt u dat eerst aan mij?" reageert hij lachend. "Ik denk dat het goed is dat er na zo'n lange tijd een nieuwe leider komt. Wat wij anders zullen doen is eerder toegeven dat er iets misgaat. Maar bij ons zullen ongetwijfeld ook dingen misgaan. Ik ga zijn optimisme wel missen."

Ook Timmermans gaat het optimisme van Rutte missen: "Altijd in moeilijke tijden een oplossing vinden. Ik zou dat ook graag willen doen, maar wel met heel ander beleid." In Europees verband moet Nederland steeds meer zijn eigen boontjes gaan doppen, zegt hij. "Want na de volgende Amerikaanse verkiezingen zou Trump weer president kunnen zijn en dan is dat land minder bereid internationaal te helpen."

Yesilgoz: "Er zijn de afgelopen dertien jaar ook heel veel mooie dingen gedaan. Er zijn ook dingen niet goed gegaan en daar leer ik van. Maar ik wil vooruitkijken." Ze wil beter gaan kijken naar hoe beleid uitpakt voor mensen, en als dat niet goed gaat eerder het beleid bijstellen.

Of NSC-lijsttrekker Pieter Omtzigt premier wil worden is nog de vraag, maar hij is er 'fysiek klaar voor'

VVD en NSC: leeftijd kinderen gezinshereniging van 25 naar 18 jaar

Een vraag bij het RTL Verkiezingsdebat is wat de lijsttrekkers willen met migratie. Yesilgoz (VVD) vindt het goedkoop om een aantal te noemen. "Het aantal asielmigranten moet wel naar beneden maar het gaat om de maatregelen, niet om een getal."

In het partijprogramma van NSC staat dat de partij een migratiesaldo wil van 50.000 mensen per jaar. Dat betekent dat er 50.000 nieuwe mensen meer in Nederland mogen komen dan er vertrekken en omvat niet alleen asielzoekers, maar ook arbeidsmigranten en buitenlandse studenten. "Dat is een richtgetal", zegt Omtzigt. Je moet je maatregelen daar op inrichten, maar als er zoiets gebeurt als in Oekraïne dan is dat een buitengewone omstandigheid, dan moet je meer vluchtelingen willen opvangen." Timmermans (GL-PvdA) verwijt de VVD dat de partij "gezinnen uit elkaar wil rukken" door strenger te zijn op gezinshereniging.

Yesilgoz zegt dat Nederland zich te houden heeft aan internationale regels van gezinshereniging, maar dat er wel strengere eisen mogelijk zijn. "Wij willen gezinshereniging beperken tot kinderen van 18 jaar, nu is dat tot 25." Daarbij wil zij rekening houden met de reden waarom iemand gevlucht is. "Is dat een persoonlijke omstandigheid, iemand wordt vervolgd, of is dat oorlog? In het laatste geval kijk je er weer anders naar."

Omtzigt is het ermee eens om de leeftijd van kinderen die voor gezinshereniging in aanmerking komen te verlagen van 25 naar 18 jaar." Ons buurland Duitsland doet dat ook. Daar doen we niets raars aan", zegt hij.

Timmermans noemt het tegengaan van gezinshereniging het "pesten" van asielzoekers. "Ik vind het goed dat de ChristenUnie in dit kabinet zei: 'daar doen we niet aan mee'." Hij vindt dat het aandeel asielzoekers maar een klein deel is van de totale migratie, inclusief arbeidsmigratie.

Bestaanszekerheid bij RTL-debat, wat zeggen Yesilgöz, Timmermans (GL-PvdA) en Omtzigt (NSC)?

Om beter te begrijpen hoe het gaat met minder welvarend Nederland zetten we het onderwerp 'bestaanszekerheid' uiteen in vijf vragen en een serie bijbehorende grafieken:

Op 'premiersvraag' zegt Omtzigt: als ik eruit ben zal ik het u zeggen

Het RTL Verkiezingsdebat is begonnen met de vraag wie er premier wil worden.

Lijsttrekker Pieter Omtzigt (NSC) wil nog steeds niet zeggen of hij daarvoor beschikbaar is. Op de vraag of hij naar het Torentje wil zei hij: "Ik wil graag ons verkiezingsprogramma uitvoeren. De politieke verhoudingen moeten veranderen. Waar ik dat uitvoer is van ondergeschikt belang. Ik had tien weken geleden eerlijk gezegd niet gedacht dat ik hier zou staan. Als ik eruit ben zal ik het u zeggen."

Dilan Yesilgoz (VVD) is er klaar voor om premier te worden, zegt zij. "Ik ben iemand die besluiten durft te nemen maar ook eerlijk is als iets niet kan. Ik wil vooral naar de mensen luisteren."

Frans Timmermans (GL-PvdA) antwoordt op de premiersvraag: "Ik wil graag Nederland op een andere koers zetten. Een Nederland voor iedereen en niet alleen voor de happy few. De grootste crisis is de klimaatcrisis, die moeten we aanpakken."

Debat is begonnen

Het RTL Verkiezingsdebat met Dilan Yesilgöz (VVD), Frans Timmermans (GL-PvdA) en Pieter Omtzigt (NSC) is begonnen.

Over kwartier begint RTL Verkiezingsdebat

Bij de eerste aflevering van het RTL Verkiezingsdebat zijn te gast Dilan Yesilgöz (VVD), Frans Timmermans (GL-PvdA) en Pieter Omtzigt (NSC). RTL Nieuws heeft de deelnemers uitgenodigd op basis van de meest recente Peilingwijzer. De presentatie is in handen van Daphne Lammers en Fons Lambie. Debatonderwerpen zijn onder meer klimaat, migratie, bestaanszekerheid en leiderschap. Ook kunnen de lijsttrekkers elkaar uitdagen voor een een-op-een-debat.

Het debat wordt live uitgezonden op RTL 4.

Verkiezingsprogramma NOS op 3: hogere salarissen voor 'echte' zorgmedewerkers

In het programma van NOS op 3 stellen twintigers en dertigers vragen over wat hen bezighoudt. Een vraag komt van een deelnemer die een handicap heeft. Zij is afhankelijk van thuiszorg maar kan en wil wel werken. Een oudere die ook thuiszorg nodig heeft kreeg voorrang op haar in de ochtenden zodat zij onbetrouwbaar werd voor haar werkgever, vertelt zij. Hoe willen de politici dit oplossen?

Van Baarle (Denk): "Nederland voldoet nog steeds niet aan de internationale eisen om openbaar vervoer, gebouwen en dergelijke toegankelijk te maken voor mensen met een handicap. En zorgmedewerkers moeten beter beloond worden zodat de tekorten opgelost worden." Mensen met een beperking moeten ook een grotere stem krijgen in het beleid, vindt hij.

Van Haga (BVNL): "Iedereen moet kunnen meedoen. Er is een te groot waterhoofd aan managementlagen. Het geld moet aan het bed terechtkomen." Ook hij vindt dat de echte zorgmedewerkers meer moeten gaan verdienen. Ook Eerdmans vindt dat het salaris wel wat hoger mag. "Net als voor de onderwijzers en de politiemensen", zegt hij.

Steekpartijen

Een andere deelnemer maakt zich zorgen over het toenemend aantal steekpartijen. Eerdmans en Van Haga willen dat de straffen, ook voor jongere daders, omhoog gaan als afschrikking. Van Baarle vindt dat ook wel, maar wil vooral iets aan de oorzaken doen. "Hoe haalt zo'n jong 'gassie' het überhaupt in zijn hoofd om zoiets te doen? Dus naast roepen om zwaardere straffen moeten we ook voorkomen dat ze op het pad van criminaliteit gaan."

Discussie over minimumloon bij verkiezingsprogramma NOS op 3

Bij het verkiezingsprogramma van NOS op 3 zijn Joost Eerdmans (JA21), Stephan van Baarle (Denk) en Wybren van Haga (BVNL) te gast.

Eerdmans is tegen een verdere verhoging van het minimumloon. "Werkgevers moeten het wel kunnen betalen, anders gaan ze naar het buitenland." Van Baarle is wel voor een flinke verhoging, naar 16 euro volgens het verkiezingsprogramma: "Bedrijven hebben de afgelopen jaren grote winsten gemaakt maar hebben dat niet vertaald in hogere lonen." Van Haga houdt het op 14 euro. "Dat kunnen we betalen door te stoppen met het klimaatfonds en door het asielprobleem aan te pakken."

Over of een studieschuld moet meewegen bij de aanvraag van een hypotheek zijn de drie partijen het eens: die schuld mag niet meewegen want het maakt het verkrijgen van een hypotheek lastig.

Politieke microtargeting in advertenties: 'gevaarlijk voor democratie'

Politieke partijen doen ook deze verkiezingscampagne uitgebreid aan microtargeting op sociale media. Dat is het gericht advertenties sturen naar potentiële kiezers op basis van persoonlijke informatie, zoals hun zoekgeschiedenis.

De Autoriteit Persoonsgegevens (AP) spreekt van effecten die tot een oneerlijke verkiezingsuitslag kunnen leiden. "Het stiekem manipuleren van kiezers op basis van verboden profielen is heel gevaarlijk in een democratie", zegt voorzitter Aleid Wolfsen. "Dit moet je als politieke partij niet willen, het is een onrechtmatige inbreuk op grondrechten."

Lees hier hoe het werkt:

Bontenbal: we hebben nieuwe mensen nodig in de politiek

De CDA-leider was vanmorgen te gast in het tv-programma Buitenhof. Volgens Bontenbal heeft het CDA het wél aangedurfd om met nieuwe mensen op de verkiezingslijst te komen, in tegenstelling tot sommige andere partijen. Hij verwees daarbij naar Frans Timmermans en Pieter Omtzigt.

Kritiek op VVD vanwege woningtekort

De nummers twee van VVD, PVV, GL/PvdA, D66, CDA, BBB en NSC debatteerden vanmorgen bij WNL op Zondag. VVD-kandidaat Hermans bracht de stelling 'Het oplossen van het woningtekort vereist migratiebeperking' in, maar kreeg vooral zelf kritiek.

Marijnissen: alleen nieuw zorgstelsel werkt, rest is pleisters plakken

Na Bontenbal komt Lilian Marijnissen van de SP aan het woord bij Buitenhof. Ze hamert al jaren op een volledig nieuw zorgstelsel, zonder marktwerking, waarin artsen en niet de zorgverzekeraars bepalen wie welke behandeling krijgt. Veel deskundigen zeggen dat het jaren duurt voordat zo'n nieuw stelsel ingevoerd kan worden en dat het ook veel geld kost.

Marijnissen zegt dat het huidige stelsel juist duur is, bijvoorbeeld omdat particuliere investeerders (private equity) tegenwoordig de dienst uitmaken in sommige huisartsenpraktijken. "Die gaat het alleen maar om de winst." Er valt volgens haar heel veel te besparen in de zorg, maar niet in dit stelsel. Alle andere plannen om de zorg te verbeteren noemt ze "pleisters plakken".

De SP is voor het invoeren van een Nationaal Zorgfonds, aangestuurd door de overheid, zonder eigen risico. Het lijkt een beetje op het oude ziekenfonds, De plannen staan al sinds 2016 in het verkiezingsprogramma van de SP, maar bij alle verkiezingen sinds die tijd heeft de partij zetels verloren. Marijnissen denkt niet dat er een causaal verband is tussen die twee dingen.

Bontenbal: nieuwkomers doen beloftes die niet waar te maken zijn

De CDA-leider is te gast bij Buitenhof. Zijn partij staat vooralsnog op verlies in de peilingen, terwijl partijen die zich ook baseren op het christendemocratisch gedachtegoed het veel beter doen, zoals BBB en NSC. Maar volgens Bontenbal is het CDA de enige echte christendemocratische partij van Nederland. Bovendien heeft het CDA het aangedurfd om met nieuwe mensen te komen. "Andere partijen beloven een nieuwe politieke cultuur, maar dan zie ik Timmermans en Omtzigt. Dat zijn mensen die al heel lang in Den Haag rondlopen". Bontenbal zit pas twee jaar in de Tweede Kamer.

"De kiezer is op drift", stelt hij. Iedere keer komt er een nieuwe partij waar mensen achteraan lopen. "Ze moeten uitkijken dat ze geen beloftes doen die ze niet kunnen waarmaken." Als voorbeeld noemt hij het standpunt van NSC van Omtzigt om het migratiesaldo te beperken tot 50.000 mensen per jaar, terwijl dat nu op 240.000 ligt. "Dat kun je niet beloven als je er geen maatregelen bij verzint om dat te bereiken", zegt Bontenbal. Het richtgetal van NSC vindt hij 'ongeloofwaardig". ok wil Omtzigt dat Nederland in Europees verband een vetorecht krijgt bij asielonderwerpen. "Maar dan maak je Europa juist weer minder effectief", aldus de CDA-leider.

Bontenbal denkt dat de migratieproblemen juist Europa-breed aangepakt moeten worden. Asielzoekers moeten opgevangen worden aan de randen van het continent. De EU moet dan bepalen wie mag blijven en die mensen verdelen over de lidstaten. Afgewezen asielzoekers moeten snel teruggestuurd worden.

Maatschappelijke dienstplicht of dienstrecht?

Al jaren pleit het CDA voor een maatschappelijke dienstplicht voor jongeren. Eline Vedder, nummer twee op de CDA-lijst brengt het onderwerp nog een keer in bij WNL op Zondag. Jongeren kunnen kiezen voor verschillende plekken om hun diensttijd door te brengen: in de zorg, bij maatschappelijke organisaties of bij Defensie.

BBB, NSC en GroenLinks/PvdA vinden het prima om jongeren in contact te brengen met de maatschappij, maar voelen weinig voor een verplichting. Een vrijwillig dienstjaar, of een 'dienstrecht' zoals dat in Scandinavische landen bestaat vinden ze een beter idee. Maar Vedder houdt vol: "vrijheid komt met plichten. We hebben ook een leerplicht in Nederland en daar zijn mijn kinderen het ook niet elke dag mee eens."

PVV: eigen risico in de zorg is verkeerde zuinigheid

Agema (PVV) poneert haar bekende stelling dat het eigen risico in de zorg moet worden afgeschaft, omdat de zorg veel te duur wordt voor de burgers. Daardoor gaan ze niet meer naar de dokter en worden ze zieker. "Wat hebben we er als samenleving aan als mensen doorlopen met druk op de borst?". Ze vindt het "verkeerde zuinigheid".

Agema staat alleen in haar mening, want VVD, D66 en CDA wijzen erop dat afschaffing zes miljard euro kost en dat we dat geld met zijn allen moeten opbrengen. "Het doet niets aan de kosten en de betaalbaarheid van de zorg", zegt Vedder van het CDA. Zij wil veel meer inzetten op preventie om te voorkomen dat mensen zorg nodig hebben. Maar volgens Agema is juist het afschaffen van het eigen risico de beste vorm van preventie.

VVD: migratie beperken om wooncrisis op te lossen

De eerste stelling bij WNL op Zondag is ingebracht door VVD-kandidaat Hermans: het oplossen van het woningtekort vereist migratiebeperking. BBB en NSC zijn het met haar eens, maar Lahlah (GL/PvdA) niet. Volgens haar zijn er vooral te weinig betaalbare woningen gebouwd de laatste jaren. En dat is vooral gebeurd omdat volkshuisvesting is overgelaten aan de markt. En dat verwijt ze de VVD.

Ook Van Vroonhoven (NSC) en Keijzer (BBB) vinden dat Hermans boter op het hoofd heeft. De afgelopen twaalf jaar dat de VVD de premier leverde is er, ondanks allerlei beloftes, veel te weinig gebeurd om de migratie te beperken en extra woningen te bouwen, vinden ze.

WNL kiest niet voor de lijsttrekkers, maar de nummers twee

Om 10.00 uur op NPO 1 zijn te gast: Sophie Hermans (VVD), Fleur Agema (PVV), Esmah Lahlah (GL/PvdA), Jan Paternotte (D66), Eline Vedder (CDA), Mona Keijzer (BBB) en Nicolien van Vroonhoven (NSC).

Kijk terug: Bontenbal (CDA) en Marijnissen (SP) bij NOS op 3

Samenvatting van de dag van gisteren

Voor veel kiezer zijn de problemen in de zorg het belangrijkste verkiezingsthema, blijkt uit onderzoek van Ipsos in opdracht van de NOS. Maar in de campagne vermijden de meeste politici het onderwerp liever.

Verschillende politici waren aanwezig op de manifestatie in Amsterdam over bestaanszekerheid, georganiseerd door vakbond FNV.

Bij NOS op 3 discussieerden Henri Bontenbal (CDA) en Lilian Marijnissen (SP) onder andere over de vraag wat makkelijker is: oppositie of coalitie?

Welkom

Welkom in het liveblog over de campagne van de Tweede Kamerverkiezingen. Het blog van gisteren lees je hier terug.