OM: nog geen beslissing over hoger beroep tegen vrijspraak MH17-verdachte

Einde blog

Hiermee beëindigen we het liveblog rond het MH17-proces. U kunt verdere berichtgeving volgen op NOS.nl

OM: nog praten over hoger beroep

De hoofdofficier van justitie weet nog niet of het Openbaar Ministerie in hoger beroep gaat tegen de vrijspraak van Poelatov. "Daar gaan we eerst eens rustig over praten", zei Digna van Boetzelaer.

Het OM heeft twee weken de tijd om te beslissen in hoger beroep te gaan. De drie tot levenslang veroordeelde verdachten hebben twee weken de tijd vanaf het moment dat duidelijk is dat het vonnis hen heeft bereikt.

De advocaat van Poelatov sprak eerder tevredenheid uit over de vrijspraak van haar cliënt, de enige verdachte die zich in de rechtszaal liet verdedigen.

Reactie Rusland: 'Proces niet onpartijdig'

Rusland zegt dat het proces niet onpartijdig is verlopen en dat het dat betreurt.

Het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken noemt het in een reactie betreurenswaardig dat de rechtbank "de principes van onpartijdigheid in de MH17-zaak heeft genegeerd". Ook noemen de Russen de uitspraak politiek gemotiveerd. De rechtbank heeft volgens het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken "onder ongeëvenaarde druk van Nederlandse politici, aanklagers en de media" gestaan "om een politiek gemotiveerde uitkomst op te leggen",

Rusland wil de drie bij verstek veroordeelde militairen niet uitleveren.

OM tevreden met uitspraak

Het Openbaar Ministerie is tevreden met de uitspraak van de rechtbank Den Haag, die de Russen Igor Girkin en Sergej Doebinski en de Oekraïner Leonid Chartsjenko tot een levenslange gevangenisstraf veroordeelde voor het doen verongelukken van vlucht MH17.

"De rechtbank heeft het OM gevolgd in vrijwel alle feiten zoals die door het OM zijn gepresenteerd op de zitting", aldus Digna van Boetzelaer, plaatsvervangend hoofdofficier van justitie en leider van het MH17-team. "Daar zijn we heel tevreden over. Ook ben ik blij dat de rechtbank de vorderingen van de nabestaanden heeft toegewezen."

De rechtbank sprak de vierde verdachte, de Rus Oleg Poelatov, vrij. Het OM moet binnen twee weken bepalen of het tegen de uitspraak van de rechtbank in beroep gaat.

Yesilgöz: Nederland blijft strijden voor waarheidsvinding

Minister van Justitie Yesilgöz spreekt van een "hele heftige en emotionele dag" voor de slachtoffers en nabestaanden van de ramp met de MH17. Tijdens het debat over de justitiebegroting reageerde ze kort op de uitspraak van de rechtbank. "Het is goed dat er nu een uitspraak ligt. Maar hoe belangrijk dat vonnis ook is, het is niet het sluitstuk."

Ze wees erop dat betrokkenen nu de gelegenheid hebben om in hoger beroep te gaan. "Ondertussen doen we nog onderzoek naar andere personen die mogelijk verantwoordelijk zijn en lopen er nog procedures tegen de Russische Staat. Nederland blijft strijden voor waarheidsvinding."

'Het is heel erg meegevallen'

Silene Frederiksz verloor haar zoon Bryce (23) en diens vriendin Daisy (20). Ze had zich van tevoren erop ingesteld dat er veel aanklachten zouden worden afgewezen. "Ik wilde niet teleurgesteld worden", zegt ze in een reactie met haar dochter aan haar schouder. "Het is heel erg meegevallen."

"De wereld kijkt mee naar dit vonnis", zegt ze over het belang van deze uitspraak voor haar. "Ze zullen nooit vast komen te zitten - dat weten we wel - en de kinderen krijgen we er ook niet mee terug, maar het voelt wel als erkenning."

Frederiksz is wel teleurgesteld over de vrijspraak van Poelatov. Ze hoopt dat het OM daar nog tegen in beroep gaat.

Advocaat Poelatov: 'Terechte beslissing'

Advocaat Sabine ten Doesschate van de vrijgesproken verdachte Poelatov noemt het een juiste beslissing van de rechter. "Ik vind het de enige terechte beslissing die eruit kon komen. De rechtbank heeft laten weten dat onze cliënt geen enkele bijdrage heeft geleverd en niet verantwoordelijk was voor het neerhalen van de MH17. Wij zijn het daarmee eens."

Het Openbaar Ministerie kan nog in beroep gaan tegen de vrijspraak, daarover moet binnen twee weken een besluit worden genomen. Ten Doesschate hoopt dat het daartoe niet komt. "Ik hoop voor mijn cliënt en veel andere mensen dat hiermee aan deze zware zaak een einde komt."

'Ging nooit om deze verdachten'

Nabestaande Sander van Luik zag geen ontlading bij de lotgenoten met wie hij het vonnis volgde. "Blij kan ik niet zijn, er was ook geen gejuich op de tribune waar ik zat. Er was opluchting, dat dit proces voorbij is." Van Luik, die een broer verloor, benoemt dat het voor iedere nabestaande telkens een zware afweging was om vrij te nemen voor de tientallen zittingsdagen die zijn geweest, waarop soms confronterende zaken besproken werden.

Over de vrijspraak van Poelatov is hij gelaten. "Het is mij nooit gegaan om deze vier verdachten; we wisten van tevoren dat we met deze vier verdachten niet iedereen te pakken hadden die hier een rol in heeft gespeeld. Het ging mij veel meer om waarheidsvinding, dat we weten wat er gebeurd is." In de uitspraak van de rechter ziet hij aanknopingspunten voor vervolgstappen. "Het biedt handvaten voor een verdere speurtocht, meent hij. "Er zijn nog een heleboel vragen, maar met dit vonnis kunnen we verder. We weten waar we de vragen moeten stellen."

Hij hoop daarom dat het Openbaar Ministerie begin volgend jaar besluit meer verdachten aan te klagen. "Driehonderd moorden plegen is niet niets", vat hij samen met brekende stem.

Koning Willem-Alexander leeft mee

Premier Rutte: gerechtigheid voor slachtoffers, maar niet het einde

Tevreden reacties bij nabestaanden

Een NOS-verslaggever in de rechtszaal zag geen duidelijke reacties van nabestaanden die het vonnis bijwoonden. In de zaal zaten zo'n veertig familieleden van slachtoffers, elders in het complex volgden nog eens ruim 200 van hen de uitspraak. Eenmaal uit de zaal komt wel hier een daar een traan, naast vooral zichtbare opluchting en felicitaties.

Hans de Borst, die zijn dochter Elsemiek verloor, heeft vrede met het vonnis. "Alle tegenspraak van de verdediging wordt keurig van tafel geveegd. Ik ben tevreden." Wat hem betreft hoeft het Openbaar Ministerie geen hoger beroep in te stellen tegen de vrijspraak van Poelatov.

Een afsluiting wil De Borst het niet noemen. "Mijn verdriet gaat nooit weg. Elsemiek krijg ik niet terug. Maar na de rechtszaak helemaal te hebben gevolgd, geeft dit wel rust, denk ik. Hoop ik."

"Ik moet eerlijk zeggen: ik vond het heel emotioneel", zegt Piet Ploeg, die als voorzitter van de Stichting Vliegramp MH17 vaak het woord voerde voor zichzelf en zijn lotgenoten. Zelfs verloor hij een broer, schoonzus en neef. "We zijn heel blij dat er recht is gesproken. De waarheid is vastgesteld, dat is belangrijk voor alle nabestaanden, maar ook in internationaal opzicht." Hij noemde het in het kader daarvan belangrijk dat de rechter zich openlijk uitsprak over de rol van Rusland in het conflict en de ramp.

Duidelijkheid over schuldvraag

"Deze straf kan het leed niet wegnemen, maar de rechtbank hoopt dat duidelijkheid over de schuldvraag enige verlichting kan brengen bij de nabestaanden", besluit voorzitter Steenhuis het vonnis.

De zitting wordt beeindigd.

Drie keer levenslang

De rechter legt alle drie verdachten een levenslange gevangenisstraf op. De Rus Doebinksi wordt als belangrijkste spil gezien in het inzetten van de Buk.

Hoewel verdachte Chartsjenko handelde in opdracht van Doebinski, vindt de rechtbank dat een tijdelijke gevangenisstraf geen recht zou doen aan zijn rol. Ook Girkin krijgt als eindverantwoordelijke levenslang, hoewel hij niet direct weet had van de inzet van de Buk. Gezien zijn leidinggevende rol in de 'volksrepubliek' vindt de rechter dat er niets anders mogelijk is dan levenslang.

Poelatov wordt dus vrijgesproken.

Verdachten 'respectloos'

De rechtbank vindt dat iedereen die betrokken was bij de inzet van de Buk-raket, een morele verantwoordelijkheid draagt voor de dood van de 298 slachtoffers. "Van het een op andere moment werd hun leven op gruwelijke wijze beëindigd."

De drie verdachten die zullen worden veroordeeld, probeerden na de ramp te verhullen wat er gebeurd was, in plaats van verantwoordelijkheid te nemen voor de dood van honderden mensen. Geen van hen heeft opheldering gegeven over wat er precies is gebeurd, benadrukte de rechtbank. Hun houding was "respectloos en onnodig grievend."

"De onzekerheid over de oorzaak en de beweegredenen van deze catastrofe zijn gebleven."

Volgens de rechtbank kan niet worden volstaan met een tijdelijke gevangenisstraf.

Oekraïne: vonnis is signaal aan Rusland

Een adviseur van de Oekraïense president Zelenski noemt het een belangrijke precedent dat de Nederlandse rechter heeft vastgesteld dat MH17 is neergehaald met een Russische Buk. Hij noemt het vonnis "zowel juridisch als moreel hoogst symbolisch".

De woordvoerder noemt het een signaal aan Rusland, dat "elke oorlogsmisdaad die door Russen wordt gepleegd zal worden vastgelegd, onderzocht en afgerond".

Nabestaanden krijgen schadevergoeding

Voor de rechtbank een straf oplegt aan drie van de vier verdachten, gaat het over de schadevergoeding die nabestaanden hebben gevraagd. De rechtbank wijst de gevorderde schadevergoeding van enkele tienduizenden euro's per slachtoffer toe. In totaal gaat het om meer dan 16 miljoen euro die verdachten Doebinski, Girkin en Chartsjenko moeten betalen.

"Uit het spreekrecht is heel duidelijk geworden welke plek de slachtoffers innamen en hoe zeer zij nog steeds worden gemist", zei rechtbankpresident Steenhuis. In de vonnissen heeft de rechtbank dertien citaten van nabestaanden opgenomen.

De rechtbank haalde aan dat veel nabestaanden nog altijd kampen met ernstige klachten en benadrukte hoe zwaar het voor hen was dat de slachtoffers lange tijd niet geborgen konden worden. "De lichamen lagen soms maanden open en bloot in de velden, overgeleverd aan de elementen. Nabestaanden konden niet anders dan hulpeloos afwachten of hun dierbaren en bezittingen werden gevonden."

Veroordelingen voor moord

Drie verdachten veroordeeld, Poelatov vrijgesproken

Volgens de rechter hadden drie verdachten een wezenlijke rol in het neerhalen van de MH17. Alleen verdachte Poelatov, die zich als enige door advocaten liet vertegenwoordigen in de rechtszaal, is vrijgesproken.

De rechtbank zegt dat de Buk-raket bewust door de verdachten is afgevuurd. Al was het niet de bedoeling een passagiersvliegtuig te raken, dat doet niets af aan het bewijs voor opzet. Het neerhalen van een vliegtuig was sowieso "een criminele handeling".

De rechtbank ziet twee van de vier verdachten als medeplegers van het neerhalen van het vliegtuig. De Rus Doebinski had volgens de rechtbank een organiserende en sturende rol, terwijl Oekraïner Chartsjenko zich bezighield met het veldwerk.

Girkin was eindverantwoordelijk als minister van Defensie van de 'volksrepubliek' voor de strijd en de inzet van militaire middelen. Hoewel hij in afgeluisterde gesprekken niet expliciet over een Buk-raket sprak, wilde hij wel luchtafweer. "We kunnen zonder meer stellen dat hij de inzet van de Buk placht te aanvaarden vanwege zijn rol en hoge positie." Daarom ziet de rechter hem als 'fuctioneel dader', wat betekent dat hij wist dat er een raket kon worden afgevoerd en er niks aan deed dat te stoppen.

Poelatov had een coördinerende rol, maar zegt de rechtbank: "Er is geen bewijs dat hij zelf enige bijdrage heeft geleverd aan de inzet van de Buk. De conclusie is dan ook dat hij hiervan dient te worden vrijgesproken." De andere drie verdachten zullen wel worden veroordeeld.

Rol van de vier verdachten

De rechtbank gaat nu in op de rol die de verdachten zouden hebben gespeeld bij het neerhalen van vlucht MH17 in de zomer van 2014. Na het neerschieten werd de Buk-raket snel weer afgevoerd naar Rusland, in de hoop een internationaal schandaal te voorkomen, zei de rechtbank.

Chartsjenko begeleidde het transport van de raketinstallatie in het oosten van OekraÏne. "Ook beschermde hij de Buk op de afvuurlocatie." Hij leverde daarmee een wezenlijke bijdrage aan het gebruik.

Ook Poelatov heeft de Buk-raket met eigen ogen gezien, toen hij in het strijdgebied was. Hij was verantwoordelijk voor een veilige route van en naar Rusland.

Girkin was destijds minister van Defensie van de rebellen. Hij gaf leiding aan de strijd tegen het Oekraiense leger en riep de hulp in van Moskou. Doebinski was weer zijn plaatsvervanger.

'Buk bewust afgevuurd, waarschijnlijk om militair vliegtuig te raken'

Geen alternatieve scenario's mogelijk

Verdachte Poelatov zei eerder dat het bewijs in de MH17-zaak is vervalst. De rechtbank gelooft daar niets van. "Het is ondenkbaar dat zoveel bewijsmateriaal zo snel kan worden gefabriceerd, zonder enig spoor van manipulatie."

Ook de verklaring dat de verdachten bluften dat ze een Buk hadden omdat ze Oekraïners die hen afluisterden wilden afschrikken, wijst de rechter af. Er is volgens hem genoeg bewijs dat er wel degelijk een Buk in het gebied was.

Poelatovs advocaten wilden graag onderzoek naar een andere mogelijke afvuurlocatie. Onnodig, zei de voorzitter. "Een andere locatie wordt al uitgesloten door ander bewijs dat aantoont dat MH17 is neergeschoten met een Buk-raket vanaf een landbouwveld bij Pervomaiskyi." Daarmee kunnen alle alternatieve scenario's naar het rijk der fabelen verwezen worden, aldus de rechtbank.

Rechtbank overtuigd van gebruik Buk-raket

Het strafdossier bevat ook meerdere getuigenverklaringen. Een getuige die om veiligheidsredenen anoniem wordt gehouden, beschreef hoe de separatisten aanvankelijk blij waren dat er een vliegtuig was geraakt na het afschieten van een Buk-raket. De stemming sloeg om toen bleek dat het een passagierstoestel was. De getuige, verkenner in het rebellenleger, wees ook de precieze afvuurlocatie aan.

De rechtbank acht de verklaringen van deze getuige betrouwbaar. Zijn verhaal wordt volgens de rechtbank ondersteund door ander bewijsmateriaal, zoals telefoongesprekken en beeldmateriaal waarop de Buk-raketinstallatie te zien is. Beelden waarop het vervoer van de raket te zien is, zijn zoveel mogelijk geverifieerd. Ook zijn kleine, unieke metaaldeeltjes van het wapen teruggevonden in lichamen van slachtoffers en in het vliegtuig zelf.

De rechtbank concludeert dat MH17 is neergeschoten met een Buk-raket, zoals ook de Onderzoeksraad voor Veiligheid en het Openbaar Ministerie al deden. "Er is geen enkele redelijke twijfel mogelijk."

Rusland gaat vonnis bestuderen

Gevraagd naar een eerste reactie op de inleidende opmerking van rechter Steenhuis laat een woordvoerder van het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken weten het vonnis te gaan bestuderen, meldt persbureau Reuters. Een officiële Russische vertaling wordt morgen gepubliceerd op de website van het hof.

"We zullen dit besluit bestuderen want in dit soort gevallen is elke nuance van belang", zei de woordvoerder bij een persgesprek. "We zullen waarschijnlijk commentaar geven als we het juridische document hebben bekeken."

Op Schiphol somt de rechter momenteel de bewijzen op waarmee de rechtbank tot de conclusie komt dat een Russische Buk vanaf een veldje in rebellengebied werd afgevuurd. Daarbij verwijst hij naar de verklaringen van een getuige (een verkenner uit het rebellenleger), foto's die kort na de lancering werden genomen en sporen die op de grond zijn aangetroffen, zoals bandensporen die de verwachte breedte hadden.

'Overvloed aan bewijs'

Rapport Russische wapenfabrikant terzijde geschoven

De verdediging bracht ook rapporten in van het Russische bedrijf Almaz-Antej dat Buk-raketten fabriceert. Die zouden aantonen dat het geen Russische raket was die is afgeschoten en ook dat er vanaf een andere plek moet zijn afgevuurd.

De rechtbank schuift deze onderzoeken terzijde. "De rechtbank kan de conclusies niet voor waar aannemen", zei voorzitter Steenhuis. Volgens de rechtbank heeft Rusland namelijk meermalen bewijsmateriaal vervalst. Bovendien had niet alleen Rusland, maar ook Almaz-Antej, zelf belang bij bepaalde conclusies. "Het is geen objectieve, onafhankelijke deskundige."

'Rechtbank niet beinvloed'

De verdediging voerde ook aan dat het Openbaar Ministerie lijdt aan tunnelvisie en zich vooral heeft laten leiden door de Oekraïense veiligheidsdienst. "Dat ziet de rechtbank anders. Het OM heeft zijn eigen onderzoek verricht", zei de voorzitter. Informatie van Oekraïne is juist zoveel mogelijk gecheckt bij andere bronnen.

De verdediging voelde zich ook beknot in het doen van eigen onderzoek, maar volgens de rechtbank was het vooral de vraag of dit nodig was als bewijsmiddel. Conclusie van de voorzitter: "De rechtbank is niet beïnvloed en er is sprake van een eerlijk proces."

Verdachten al vroeg met naam genoemd, maar proces was eerlijk

De advocaten van verdachte Poelatov hadden kritiek op het internationaal onderzoeksteam (JIT), dat zijn bevindingen meerdere keren tussentijds presenteerde. Op persconferenties werden de verdachten met naam en toenaam genoemd. Volgens de verdediging is de publieke opinie daardoor wereldwijd beïnvloed.

De rechtbank zegt dat de uitlatingen van het JIT daar inderdaad aan kunnen hebben bijgedragen. Aan de andere kant zouden de namen van de verdachten toch bekend zijn geworden, omdat ze internationaal werden gezocht. "De inbreuk op de persoonlijke levenssfeer van de verdachten is dan ook beperkt. Het heeft ook geen gevolgen gehad voor de eerlijkheid van het proces."

De rechtbank veegde wel de vloer aan met een applicatie van het Openbaar Ministerie, dat grote delen van het strafdossier online heeft gezet. "Dat was onnodig", zei de voorzitter.
Toch heeft ook dit inhoudelijk geen gevolgen gehad voor de zaak gehad, aldus de rechtbank.

Rusland was betrokken bij de strijd

Aan de orde komt de vraag of het Openbaar Ministerie de verdachten wel mag vervolgen, of dat het oorlogsrecht geldt. Daarbij is het volgens de rechtbank belangrijk om vast te stellen of Rusland de controle had over de rebellenrepubliek Donetsk, die enkele maanden voor de ramp was uitgeroepen in het oosten van Oekraïne.

Volgens de rechtbank was dat het geval. "Meerdere leiders hadden de Russische nationaliteit en een achtergrond bij de Russische krijgsmacht, zoals verdachte Girkin", zegt de rechtbankvoorzitter. Anderen hadden een nauwe band met Rusland en spraken over 'Moskou' of 'het Kremlin'. "Dit duidt op onderling gecoördineerde militaire acties." Ook heeft de leider van de 'volksrepubliek' het in afgeluisterde gesprekken over 'de baas', wat impliceert dat hijzelf niet de hoogste leider is.

De rechtbank stelt vast dat Rusland dus betrokken was bij het conflict en de strijd in het gebied faciliteerde. Toch krijgen de verdachten geen immuniteit onder het oorlogsrecht, omdat de Russische Federatie geen verantwoordelijkheid voor hen nam en zijzelf ook nadrukkelijk zeiden niet tot de reguliere Russische strijdkrachten te behoren. Daardoor vallen de vier niet onder het zogeheten 'combattantenimmuniteit'.

MH17 neergestort door Buk-raket vanaf plek die OM aanwees

De rechtbank legt uit hoe het vonnis er uit gaat zien. "Om u niet langer in spanning te laten: de rechtbank is van oordeel dat MH17 is verongelukt door het afvuren van een Buk-raket vanaf een landbouwveld bij Pervomaiskyi met als gevolg dat daarbij alle inzittenden om het leven zijn gekomen." Dit is de locatie die het Openbaar Ministerie aanwijst als afvuurlocatie.

Later komt aan de orde of de verdachten daar een strafbare rol bij hebben gehad.

'Velen hebben hier naar uitgekeken'

De rechtbank heet alle aanwezigen welkom. "Velen zullen hebben uitgekeken naar deze dag", zegt rechtbankvoorzitter Hendrik Steenhuis. Hij stelt opnieuw vast dat geen van de verdachten vandaag is verschenen. Alleen verdachte Poelatov laat zich vertegenwoordigen door advocaten. Wel zijn de drie andere verdachten volgens hem op de hoogte van de zitting van vandaag.

Uitspraak op punt van beginnen

De uitspraak staat op het punt van beginnen. De rechtbank heeft plaatsgenomen in de zaal. Fotografen krijgen kort de gelegenheid om foto's te maken.

In de zittingszaal zitten naast de vijf leden van de rechtbank ook drie officieren van justitie en tien advocaten, zowel van de nabestaanden als van verdachte Poelatov. Verder is er ruimte voor zo'n veertig nabestaanden en andere betrokkenen. De pers in de zittingszaal bestaat uit tien journalisten.

Rechtbank stroomt vol

De rechtbank stroomt langzaam vol. Vandaag zullen zo'n 250 nabestaanden bij de uitspraak aanwezig zijn, verspreid over de verschillende zalen in het Justitieel Complex Schiphol.

Volgens de rechtbank zijn er ook "afvaardigingen van ambassades van de rouwende naties", net als internationale waarnemers uit landen die door de MH17-ramp getroffen zijn. Er zijn geen Russische afgevaardigden.

Verder is ook het internationale onderzoeksteam vertegenwoordigd en zijn de Nederlandse advocaten van verdachte Poelatov aanwezig. Ook hebben zich al tientallen journalisten verzameld in en rond het complex.

Australische nabestaanden bij vonnis

Rond het middaguur kwam bij het Justitieel Complex Schiphol de bus aan met Australische nabestaanden die naar ons land zijn gekomen om de uitspraak bij te wonen. Het gaat om een groep van zestig mensen. Zij konden eerdere zittingen niet bijwonen, doordat ze vanwege de coronapandemie niet naar Europa konden reizen.

Gisteren bezocht de groep het MH17-monument in Vijfhuizen waar alle slachtoffers worden herdacht.

Mijlpaal, maar geen afsluiting

Voorzitter Piet Ploeg van de Stichting Vliegramp MH17 zegt dat voor de nabestaanden het vonnis vandaag een belangrijke mijlpaal is, maar geen afsluiting biedt. "Als je je kinderen verloren hebt, ga je dat nooit kunnen afsluiten."

Yesilgöz: troost putten dat het recht zijn loop krijgt

Minister Yesilgöz blikte vanochtend bij de behandeling van de Justitiebegroting in de Tweede Kamer kort vooruit op het vonnis in de MH17-strafzaak. Ze wees erop dat de uitspraak wordt gedaan "terwijl wij praten over wat er nodig is om onze rechtsstaat hoog te houden".

Yesilgöz sprak van een heftig moment voor de nabestaanden van de 298 omgekomen inzittenden. "Er zal bij hen weer veel boven komen. En hoewel geen enkele uitspraak of straf dit leed kan wegnemen, hoop ik dat zij enige troost vinden in het feit dat het recht zijn loop krijgt. Wat de uitspraak vandaag ook brengen zal, dat is een kostbaar bezit, dat we moeten koesteren, beschermen en versterken."

Internationale uitwerking

Hoewel de uitspraak van de Nederlandse rechter strikt genomen alleen over deze vier verdachten gaat, kan het ook iets zeggen over de betrokkenheid van Rusland bij het conflict in Oost-Oekraïne destijds. De vier kunnen namelijk alleen veroordeeld worden als wordt vastgesteld dat het ging om een Russische Buk-raket, legt Marieke de Hoon van de UvA uit.

Hoe gaat het na de uitspraak verder met de MH17-zaak?

Of vandaag het definitieve einde is van het MH17-proces, hangt ervan af of er beroep wordt aangetekend tegen het vonnis. De verdediging of het Openbaar Ministerie moeten dat binnen twee weken doen. Bij een hoger beroep zal de zaak helemaal opnieuw worden behandeld. Dat gebeurt dan niet meer bij de rechtbank, maar bij het gerechtshof.

Daarnaast loopt het opsporingsonderzoek naar andere betrokkenen bij de MH17-ramp gewoon door. Zo heeft het internationale onderzoeksteam eerder de naam genoemd van een belangrijke adviseur van de Russische president Poetin. Of het OM nog andere mensen gaat vervolgen voor het neerhalen van MH17, wordt naar verwachting begin volgend jaar bekend.

Daarnaast lopen er nog aanvragen van nabestaanden voor procedures bij het Internationaal Gerechtshof en het Europese Hof voor de Rechten van de Mens. Er is nog geen besluit genomen of die zaken worden opgepikt.

Rechtbank beslist ook over schadevergoeding aan nabestaanden

Bijna 300 nabestaanden van de MH17-slachtoffers hebben een verzoek tot schadevergoeding ingediend bij de rechtbank. Het gevraagde smartengeld bestaat uit een vast bedrag tussen de 40.000 en 50.000 euro per slachtoffer.

Alleen ouders, kinderen en directe gezinsleden hebben een claim mogen indienen. Broers en zussen die niet meer onder één dak woonden met de slachtoffers, mochten dat niet.

Alleen bij een veroordeling kan de rechtbank schadevergoeding toewijzen, bij vrijspraak niet. De hoogte van het bedrag zal afhangen van waar de verdachten precies voor worden veroordeeld. Als moord of doodslag niet bewezen kan worden, valt het bedrag aanzienlijk lager uit.

Het is de bedoeling dat de veroordeelden opdraaien voor de kosten, maar om te voorkomen dat nabestaanden met lege handen komen te staan, schiet de overheid de toegewezen schadevergoedingen voor. Dat gebeurt wel pas als een vonnis definitief is. Bij een hoger beroep wordt het betalen van schadeclaims dus uitgesteld.

OM wil levenslang, advocaten vrijspraak

Het Openbaar Ministerie heeft vorig jaar levenslang tegen de vier verdachten geëist. De advocaten van Poelatov daarentegen eisen vrijspraak.

Hoewel de verdenkingen tegen de vier mannen hetzelfde zijn, zal de rechtbank de feiten voor iedere verdachte afzonderlijk beoordelen. Het zou dus kunnen dat de ene verdachte wel wordt veroordeeld en de andere niet. Ook de hoogte van een opgelegde straf zou per verdachte kunnen verschillen.

Als de rechtbank vindt dat één of meer ten laste gelegde feiten niet bewezen zijn, volgt (gedeeltelijke) vrijspraak.

Welke vragen moet de rechter beantwoorden?

Om tot een veroordeling te kunnen komen, moet de rechter enkele deelvragen bewezen achten. In zijn vonnis zal de rechter die een voor een behandelen en oordelen of er genoeg bewijs bestaat dat:

Hoewel geen van de vier verdachten zelf op de afvuurknop drukten, droegen zij volgens de tenlastelegging van het OM wel samen de verantwoordelijkheid voor het neerschieten van vlucht MH17 en daarmee voor de moord op alle 298 inzittenden. Vermoedelijk was het niet de bedoeling een passagiersvliegtuig te raken, maar volgens het OM hebben de verdachten wel de aanmerkelijke kans aanvaard dat dit zou gebeuren.

Wie zijn de MH17-verdachten?

Vier verdachten staan terecht voor het neerschieten van MH17 boven het oosten van Oekraïne op 17 juli 2014. Daar vochten rebellen, die door Rusland werden gesteund, tegen het Oekraïense leger.

De verdachten zijn Leonid Chartsjenko (50), Igor Girkin (51), Sergej Doebinski (60) en Oleg Poelatov (56). Omdat Rusland niemand wil uitleveren, woont geen van de mannen het proces bij. Alleen Poelatov laat zich door Nederlandse advocaten vertegenwoordigen, de rest negeert de zaak.

Drie verdachten zijn Russisch. Girkin was minister van Defensie in het gebied waar de rebellen actief waren. Hij werkte samen met Doebinski, die aan het hoofd stond van de inlichtingendienst in de regio. Poelatov was plaatsvervanger bij deze dienst. Chartsjenko is een Oekraïner en was destijds commandant van een groep pro-Russische rebellen.

De vier mannen zouden nauw hebben samengewerkt om een Buk-raketinstallatie vanuit Rusland naar het rebellengebied te krijgen, met het doel een vliegtuig uit de lucht te schieten. Ook zouden ze hebben geregeld dat de installatie werd teruggebracht, nadat de raket was afgevuurd.

Nieuwsuur bracht een jaar geleden in beeld hoe de vier zouden hebben samengewerkt:

Welkom bij het liveblog

Welkom in het liveblog over de uitspraak in het MH17-proces. Vanaf 13.30 uur volgen we hier het voorlezen van het vonnis door de rechter. Dat zal naar verwachting anderhalf uur duren. Daarna verzamelen we hier de reacties.