Kritiek bij Russische zender, verdachte MH17 ontkent betrokkenheid

Een overzicht van de MH17-presentatie

Nog even de belangrijkste punten op een rij:

Hiermee sluiten we het liveblog.

MH17 bij Russia Today: reactie op Russische vraag was aarzelend

Hoewel het in de Russische media geen groot onderwerp is, heeft de Russische zender Russia Today wel uitgebreid stilgestaan bij de persconferentie van het JIT. Kijk hier naar een fragment van de internationale versie van de zender:

In de uitzending wordt duidelijk uitgelegd waar het JIT de Russische verdachten van verdenkt, en is ook ruimte voor het Russische weerwoord.

Volgens de Russen is de kop van de Buk-raket afkomstig van een ouder model dat niet langer door Rusland gebruikt wordt. De verslaggever van Russia Today zegt dat Rusland bewijs heeft dat de Buk-raket al sinds 1986 in handen van Oekraïne is. "Dit is iets waarover de leden van het JIT vandaag ook werden bevraagd. Hoe hebben ze deze optie uitgesloten? En hun reactie was een beetje onhandig", zegt de journalist.

Daarna liet de zender zien hoe de twee Nederlandse functionarissen in het JIT in stilte overlegden wie de vraag zou beantwoorden, alsof ze onzeker waren over het antwoord. "Ze waren erg aarzelend", vervolgt de journalist. Hij stelt daarna dat dit niet het enige bewijs van Rusland is "dat over het hoofd is gezien."

Dubieuze bronnen

Ook vindt Rusland dat het JIT te veel leunt op informatie van de groep Bellingcat, die gebruikmaakt van openbare gegevens. "Moskou zegt dat zulk bewijs niet altijd even betrouwbaar is", citeert Russia Today.

Het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken zegt in een reactie het gebruik van informatie uit "dubieuze bronnen" te onderzoeken en daarnaast desondanks zijn medewerking aan het onderzoek te blijven verlenen.

De vier verdachten

Een overzicht van de vier mannen die vervolgd worden door justitie.

Dubinskiy of Doebinski?

Sommige mensen hebben zich vandaag afgevraagd waarom de schrijfwijze van Russische namen bij het JIT anders is dan bij de NOS.

Hier het antwoord: het JIT richt zich op de hele wereld en gebruikt daarom de Engelse transcriptie en de NOS gebruikt de Nederlandse transcriptie.

De NOS maakt geen uitzondering in dit geval, omdat we consequent willen zijn en omdat de Nederlandse transcriptie ook beter de uitspraak weergeeft. Daarom schrijven wij dus bijvoorbeeld Chartsjenko in plaats van Kharchenko, net zoals we Poetin schrijven in plaats van Putin, Jeltsin in plaats van Yeltsin en Gorbatsjov in plaats van Gorbachev.

Blok: belangrijke dag

Tijdens zijn bezoek aan China stond minister Blok van Buitenlandse Zaken in een gezamenlijke persconferentie met zijn Chinese collega Wang Yi kort stil bij de laatste ontwikkelingen in het proces rond MH17.

"In onze conversatie heb ik benadrukt dat Nederland tot doel heeft de waarheid boven tafel te krijgen en rechtvaardigheid wil voor de slachtoffers en nabestaanden van MH17. Om dat te bereiken bewandelen we verschillende juridische wegen. The Joint Investigation Team heeft de volledige steun van de internationale gemeenschap."

Vandaag is een belangrijke dag, zegt Blok. "De nabestaanden van de slachtoffers zijn geïnformeerd door het JIT over de belangrijke ontwikkelingen binnen het onderzoek. Stap voor stap komen we dichterbij de volledige waarheid over het neerhalen van vlucht MH17."

Russen blijven ontkennen

Rusland verandert niet van standpunt naar aanleiding van de nieuwe resultaten van het internationale onderzoeksteam JIT. Dat zegt correspondent Geert Groot Koerkamp. Hij vertelt dat Rusland altijd heeft gezegd dat het land niets te maken heeft met de MH17-ramp en dat de Russische medewerking door het JIT juist is genegeerd.

Nederland heeft ambtelijke sancties genomen omdat het verzoeken van justitie door Rusland niet worden beantwoord. Groot Koerkamp vertelt dat Rusland heeft gezegd dat het land allerlei satellietbeelden heeft verschaft, waar het JIT niets mee doet. "De Russen houden steeds die lijn vast: dat iedere Russische medewerking wordt genegeerd door het JIT. Ze spreken er ook kwaad van dat Rusland niet is betrokken als volwaardig deelnemer."

Correspondent David Jan Godfroid zegt dat het op de Russische tv vandaag vooral gaat over het gesprek van morgen tussen president Poetin en zijn bevolking. Godfroid: "Maar wat MH17 betreft, is het hier oorverdovend stil."

Ook Doebinski komt niet

Ook de Russische militair Doebinski is niet van plan om naar Nederland te komen voor de rechtszaak over MH17. Het JIT wees hem vanmiddag aan als een van de verdachten. Het Russische Persbureau Interfax weet te melden dat Doebinski, die aan het hoofd stond van de veiligheidsdienst van de pro-Russische rebellenrepubliek Donetsk, momenteel in Rusland woont.

Net als rebellencommandant Igor Girkin wil Doebinski niet komen getuigen en zegt hij dat hij niets met het neerstorten van het toestel te maken heeft.

Nederland heeft niet om een uitleveringsverzoek gevraagd, omdat de Russische grondwet dat verbiedt, maar om een rechtshulpverzoek, zodat de verdachten als getuigen kunnen komen.

Rechter benoemd

De rechtbank Den Haag heeft Hendrik Steenhuis benoemd als voorzitter van de rechtbank voor het proces over de MH17. Steenhuis leidde eerder het minder-Marokkanen-proces tegen Geert Wilders in 2016.

Het is nog niet bekend welke andere rechters de zaak gaan behandelen. De eerste zittingsdag is op 9 maart.

Diplomatieke stappen tegen Rusland

Minister Grapperhaus van Justitie en Veiligheid heeft in een brief aan de Tweede Kamer laten weten dat er diplomatieke stappen tegen Rusland zijn genomen omdat het land onvoldoende heeft meegewerkt aan het MH17-onderzoek. Volgens het OM hebben de Russische autoriteiten "onvoldoende, onjuist of niet gereageerd" op rechtshulpverzoeken.

Wat de stappen zijn, wordt in de Kamerbrief niet duidelijk. Premier Rutte wil desgevraagd niet zeggen welke diplomatieke stappen er gezet zijn genomen. "Dat is allemaal vertrouwelijk."

De premier spreekt zijn respect uit voor het werk van het onderzoeksteam om de waarheid boven tafel te krijgen en berechting mogelijk te maken. Hij realiseert zich dat het een zware dag is voor de nabestaanden, maar ook een belangrijke dag, omdat er weer een belangrijke stap is gezet in het proces.

Nederlandse politici: stap op weg naar rechtvaardigheid

Verschillende partijen in de Tweede Kamer hebben positief gereageerd op het plan van justitie om tot vervolging over te gaan. CDA en D66 zeggen dat hiermee een eerste stap naar gerechtigheid is gezet.

Ook vinden partijen het belangrijk dat Rusland en Oekraïne zullen meewerken aan het strafrechtelijk onderzoek. "Voor de volledige waarheidsvinding is niet alleen de medewerking van Rusland maar ook die van de Oekraïne onmisbaar", zegt een woordvoerder van de PVV.

Separatisten spreken beschuldigingen tegen

Igor Girkin, de 'minister van defensie' in rebellenrepubliek Donetsk ontkent dat hij betrokken is bij de MH17-ramp. Hij werd eerder vandaag door het JIT als verdachte aangewezen. Tegen het Russische persbureau Interfax zegt hij dat hij niet zal getuigen in de rechtszaak.

Ook voormalig separatistenleider Borodai zegt dat de separatisten er niets mee te maken hebben. Tegen persbureau AP zegt hij dat de beschuldigingen onwaar zijn. Een afgetapte telefoongesprek noemt hij "nep".

Afgetapt telefoongesprek met verdachte Girkin

Kijk hier naar een fragment dat het onderzoeksteam liet zien bij de presentatie over een afgetapt telefoongesprek met een van de verdachten. Daarin zou de verdachte Girkin hebben gevraagd om extra militaire ondersteuning:

Westerbeke: proces zal zeker rest van het jaar duren

Het Openbaar Ministerie zegt dat het proces rond MH17, dat in maart start, zeker het hele jaar in beslag zal nemen. Hoofdofficier Westerbeke denkt mogelijk langer, maar hij verwacht zeker niet dat het proces voor het eind van 2020 is afgerond.

Ook werd hij gevraagd naar de rol van Rusland bij het onderzoek. Westerbeke noemde het gebrek van medewerking van het land een "klap in het gezicht van alle nabestaanden".

Het onderzoek van justitie is nog steeds aan de gang. Politiechef Paulissen zegt dat er voor het onderzoek met zo'n driehonderd getuigen is gesproken.

Oekraïne: we zullen ze proberen op te pakken

Procureur-generaal Joeri Loetsenko van het Oekraïense Openbaar Ministerie zegt in antwoord op vragen van journalisten dat het land er alles aan zal doen om Leonid Chartsjenko uit Oekraïne te arresteren zodat hij kan worden berecht.

Verdachten waarschijnlijk niet in strafbankje

Aan hoofdofficier van justitie Fred Westerbeke de vraag hoe groot de kans is dat de verdachten zich in maart zullen melden bij de rechtszaal in Nederland. "Ik ben een realist en acht de kans niet groot."

Desalniettemin zegt hij dat hij het een belangrijkste stap is om tot vervolging over te gaan, ook voor de nabestaanden. Ook benadrukt hij dat weinig mensen drie jaar geleden geloofden dat verdachten in beeld zouden komen en dat dit ook gelukt is. "Ik roep in herinnering dat veel mensen in het begin zeiden: daar ga je niet uitkomen. En vandaag zetten we de stap. Een belangrijke stap, waarin we laten zien wat voor bewijs we hebben, wat er is gebeurd, en hoe het is gelopen."

De verdachten op een rij, wie is wie?

Het internationale onderzoeksteam JIT maakte het volgende overzicht over de vier verdachten:

Nieuwsuur, twee jaar terug

Nieuwsuur ging in 2017 al op zoek naar Sergej Doebinski, het voormalige hoofd van de inlichtingendienst van de pro-Russische rebellen, die nu door justitie wordt vervolgd.

Foto's van leden van de 53ste brigade

De onderzoekers hebben bij de presentatie foto's getoond van leden van de bewuste 53ste brigade die vijf jaar geleden in Oost-Oekraïne waren. De foto's zijn afkomstig van sociale media. De politie wil weten wie ze daarheen heeft gestuurd.

Opnieuw getuigenoproep, Rusland negeert vragen

Het politieonderzoek richt zich nu op de bemanning van de Buk en op personen die betrokken waren in de besluitvorming rond het neerhalen van MH17, ook in de Russische federatie. Politiechef Paulissen zegt dat het belangrijk is om de "keten van verantwoordelijkheden" helder te krijgen.

Hij laat afgetapte gesprekken horen en een chat zien, in de hoop dat getuigen meer informatie kunnen vertellen. In een eerdere oproep voor getuigen wendde de politie zich ook tot de Russische federatie. Rusland liet volgens Paulissen weten geen reden te hebben om te reageren op de Nederlandse vragen.

Rechtbank Den Haag

De strafzaak tegen de vier verdachten begint op 9 maart. De rechtbank Den Haag zal de zaak behandelen. Hij wordt, vanwege het karakter van de zaak, in de zwaarbeveiligde rechtbank op Schiphol gehouden.

In het najaar komt er een informatiebijeenkomst voor nabestaanden.

Vervolgd voor moord, geen uitlevering

Hoewel de verdachten niet zelf op de knop hadden gedrukt, maakt dat voor justitie niet uit. Fred Westerbeke van het OM legt uit dat in het strafrecht mensen die belangrijk organiserende rol spelen net zo strafbaar zijn als diegene die het misdrijf feitelijk plegen.

Daarom heeft justitie besloten om de vier verdachten te vervolgen voor het te doen verongelukken van vlucht MH17 met dood van alle inzittenden tot gevolg. En wil justitie vervolgen voor moord op de 298 inzittenden.

Westerbeke erkent dat de mogelijkheid bestaat dat de verdachten een militair vliegtuig wilden neerhalen. "Ook als dat het oorspronkelijke plan was, houden we hen verantwoordelijk voor het neerhalen van MH17."

Hij zegt dat er bewust voor gekozen is om niet om uitlevering te vragen, omdat zowel de Russische als Oekraïense grondwet het verbiedt om mensen uit te leveren."

Aanhoudingsbevelen voor verdachten

Er komen internationale aanhoudingsbevelen voor de vier verdachten, meldt politiechef Wilbert Paulissen. Het gaat om Leonid Chartsjenko uit Oekraïne en Oleg Poelatov, Igor Girkin en Sergei Doebinski uit Rusland. De vier komen op internationale opsporingslijsten te staan. Twee van de verdachten zouden zich op dit moment in Rusland bevinden.

Politiechef Paulissen zegt dat getuigenoproepen in de MH17-zaak waardevol zijn geweest. Getuigen, die volgens hem hun nek uitsteken, hebben relevante informatie opgeleverd. Ook vandaag komt er nog een getuigenoproep, zegt Paulissen. "We starten vandaag met vervolging, het onderzoek gaat nog gewoon door."

Paulissen benadrukt dat momenteel nog 50 rechercheurs op de zaak zitten en dat 25 medewerkers van het OM ermee bezig zijn.

OM: onderzoek is zover gevorderd dat we kunnen gaan vervolgen

Fred Westerbeke van het Nederlandse Openbaar Ministerie vertelt bij de persconferentie dat het onderzoek zover is gevorderd dat vervolging van de verdachten er gaat komen. Justitie houdt de verdachten verantwoordelijk voor het binnenbrengen van het dodelijke wapen, de Buk-raket.

Persconferentie JIT

Het internationale onderzoeksteam houdt om 13.00 uur in Nieuwegein een persconferentie waarin meer details over het onderzoek worden bekendgemaakt. Kijk straks live mee via de stream.

'Heel goed nieuws, ben bijna opgelucht'

De nabestaanden van slachtoffers van MH17 zijn vanochtend bijgepraat door justitie. Nabestaande Hans de Borst is blij dat de vier verdachten vervolgd zullen worden.

Wie is wie?

Het JIT komt straks met vier verdachten, de namen zijn al door nabestaanden naar buiten gebracht. Wie is wie?

Justitie zal de verdachten voor moord aanklagen.

Rechtszaak start maart 2020

De rechtszaak over het neerhalen van de MH17 start in maart 2020 in Nederland. Dat hebben nabestaanden zojuist bekendgemaakt die zijn bijgepraat. Het internationale onderzoeksteam JIT komt over een uur met meer informatie. Ook presenteert het team meer informatie over vier verdachten: Leonid Chartsjenko uit Oekraïne en Oleg Poelatov, Igor Girkin en Sergei Doebinski uit Rusland.

Ze zullen worden aangeklaagd voor moord. De verdachten die justitie op de korrel heeft, werden vanochtend ook door onderzoekscollectief Bellingcat genoemd.

De nabestaanden van de slachtoffers hebben alvast een presentatie van het JIT gekregen. Ze werden bij het verlaten van het pand in Nieuwegein meteen door journalisten bevraagd.

Overzicht volgens Bellingcat

Veel meer informatie over het onderzoek van Bellingcat is te vinden op de site van het collectief. Daarop is ook een overzicht van de betrokken individuen en verschillende bataljons te zien. Bekijk de afbeelding hier op hoge resolutie.

Bellingcat en het onderzoek van justitie

De internationale onderzoeksjournalisten van Bellingcat maken gebruik van openbare bronnen en moderne onderzoekstechnieken om de waarheid rond MH17 te achterhalen. Het Joint Investigation Team (JIT) van het Openbaar Ministerie heeft zo'n honderd rechercheurs uit de vijf betrokken landen tot zijn beschikking, maar moet de resultaten ook juridisch onderbouwen.

In hoeverre werken deze organisaties naast elkaar en delen ze informatie? De Volkskrant legt uit wat de verschillen zijn, in het artikel: Hoe Bellingcat en het OM elkaar aanvullen in het onderzoek naar de ramp met vlucht MH17.

Met welke resultaten het JIT straks ook komt, er zijn altijd complotdenkers die er niets van zullen geloven. De Groene Amsterdammer zette in aanloop naar vandaag de belangrijkste complottheorieën, veel vanuit Rusland, op een rij: De invloed van Russische trollen, het MH17-complot.

Valeri Stelmach

De journalisten van Bellingcat noemen Valeri Stelmach als een van de belangrijkste verdachten in de MH17-zaak. Hij is een leider van een Oost-Oekraïense militie en zou vlak voor de aanval de Boeing hebben gemeld als mogelijk doelwit.

Bellingcat baseert zich op duizenden telefoongesprekken die de Oekraïense veiligheidsdienst rond de MH17-ramp onderschepte. Op een van de gesprekken is te horen hoe iemand tegen rebellenleider Igor Bezler zegt dat er "een vogeltje" komt aangevlogen, waarop Bezler vraagt om het door te geven aan hogerop. Nu blijkt dat het telefoontje kwam van Valeri Stelmach.

Nog steeds is onduidelijk wie van hogerhand de opdracht heeft gegeven om het toestel neer te halen.

Bellingcat: Valeri Stelmach zette neerhalen MH17 in gang

Het onderzoekscollectief is zojuist met acht namen gekomen van betrokkenen bij de MH17-ramp. Het gaat om Russen en Oekraïense opstandelingen. Bellingcat geeft geen antwoord op wie het bevel heeft gegeven of wie de raket afvuurde.

Enkele van de bekendgemaakte namen:

Waar komt Bellingcat mee?

Over een kwartier presenteert Bellingcat, een internationaal onderzoekscollectief, nieuwe namen van mensen die direct of indirect betrokken zijn bij de beschieting van MH17.

Bellingcat baseert zich onder meer op een groot aantal tapgesprekken van de Oekraïense geheime dienst die openbaar zijn gemaakt. De onderzoekers delen hun bevindingen steevast met het JIT. Dat trok de afgelopen jaren al meerdere keren dezelfde conclusies als Bellingcat.

Hoe kwam het JIT op de 53ste brigade?

Vorig jaar presenteerde het internationale onderzoeksteam de eerste resultaten van het onderzoek. Het team kwam daarop met de volgende animatie, waarin wordt uitgelegd waarom de 53ste brigade van het Russische leger uit Koersk erachter zit:

Oekraïne: onderzoeksteam maakt namen verdachten bekend

De Oekraïense regering zei gisteren dat het Joint Investigation Team (JIT) vier namen zal bekendmaken van mensen die verantwoordelijk zouden zijn voor het neerhalen van de MH17. Het JIT wilde dat overigens niet bevestigen. Eerder was al bekend dat de Buk-raket afkomstig was van de Russische 53ste luchtafweerbrigade, maar de grote vraag is wie er de opdracht voor heeft gegeven.

Nabestaanden hopen dat Nederland een strafzaak begint tegen de verdachten. Het toestel MH17 werd op 17 juli 2014 neergehaald, bijna vijf jaar geleden. Alle 298 inzittenden kwamen om het leven.