#PS15 verkiezingsavond van minuut tot minuut
Einde liveblog
Landelijk is nu ruim 84% van de stemmen geteld. We sluiten het liveblog af. De uitslagen blijven binnenkomen op onze interactieve kaart.
Groningen ook geteld, SP de grootste
De SP wint in Groningen in de definitieve uitslag met 16,1% van de stemmen.
CDA winnaar in Zeeland
Zeeland is de tweed provincie waar alle uitslagen binnen zijn. Het CDA is de grootse partij geworden, met 14,4%, iets meer dan vier jaar geleden. VVD verliest 3% en komt als tweede partij uit de bus, met 13,4% van de stemmen. Ook hier flink verlies voor de PvdA. De partij haalt 9,5% van de stemmen. Bekijk hier de hele uitslag.
Uitslag stad Groningen: SP de grootste
De SP wint in de stad Groningen, met 16,3%. Op de voet gevolgd met 15,6%. PvdA verliest ook hier fors van 24,1% in 2011 naar 13,3%. Bekijk de hele uitslag van Groningen hier. Sowieso doet de SP het heel erg goed in Oost-Groningen.
Nog tot 02;00 uur op NPO Radio 1
De laatste uitslagen en duidingen, nog tot 02;00 uur op NPO Radio 1, te volgen via de livestream.
Kijk slotdebat integraal terug
D66 grote winnaar in Utrecht
In Utrecht is D66 met 25,3% van de stemmen veruit de grootste partij geworden. Gevolgd door GroenLinks met 14,5%. De PvdA verliest fors, van 19,6% in 2011 naar 12,1% nu. Bekijk hier alle uitslagen van Utrecht.
Laatste keer Dionne op televisie vannacht
Met 47 procent van de stemmen geteld, maakt Dionne Stax voor de laatste keer vannacht de balans op. Natuurlijk zijn alle uitslagen nog steeds live op onze kaart op internet te bekijken.
Rutte: goede verwachting dat het kabinet blijft tot 2017
Premier Rutte zegt in het gesprek in Nieuwsuur dat hij een “goede verwachting” heeft dat het kabinet tot 2017 blijft zitten. “Het is geen doel op zich”, aldus Rutte. Premier Rutte hoopt de oppositiepartijen constructief meedenken aan het nieuwe belastingplan, een ingrijpende hervorming.
Hij hoopt dat partijen niet meteen van tafel lopen als het niet helemaal naar de zin is. “Als er nu maar één haar in de soep zit….”, begint Rutte. CDA-leider Buma onderbreekt hem snel: “Als er een haar in mijn soep zit, stuur ik hem echt terug.” Rutte belooft de partijen om snel moet “goede plannen” te komen.”
CDA en VVD wisselen aan kop
In de nieuwste voorspelling van het ANP voor de Eerste Kamer is de VVD de grootste met 13 zetels, gevolgd door het CDA met 12 zetels. Bekijk hier de actuele stand.
Roemer: "Als Rutte dat zegt, heeft hij de uitslag niet begrepen"
CDA-leider Buma en SP-leider Roemer willen dat het kabinet het beleid aanpast. SP-leider Roemer uitte in het slotgesprek bij Nieuwsuur kritiek op de woorden van premier Rutte om “koers te houden.” “Als Rutte dat zegt, heeft hij de uitslag niet begrepen. We moeten niet koers houden, maar het roer moet om”, aldus Roemer. Buma spreekt over een “andere koers varen”.
Buma en Roemer willen niet in “achterkamertjes” praten. “Laat het kabinet met goede plannen in de Tweede Kamer. Dan kijken we er naar”, is de boodschap van de twee winnende oppositiepartijen.
Flevoland als eerste klaar
Flevoland is als eerste provincie klaar met het tellen van de stemmen. De VVD is met 16,7 procent als winnaar uit de bus gekomen, net als vier jaar geleden. Toen kreeg de partij wel 22,9 procent.
De tweede partij is PVV (14,4 procent), gevolgd door CDA (12,8 procent), SP (10,9 procent) en D66 (10,5 procent). PvdA is gedaald van 15,9 procent naar 8,7 procent.
De opkomst in Flevoland was 45,4 procent.
VVD en D66 grootste in Den Haag
In Den Haag zijn VVD en D66 de grootste partijen geworden. De partijen kregen allebei 18,1 procent van de stemmen. De VVD levert daarmee in, maar D66 wint juist flink in vergelijking met vier jaar geleden (12 procent).
De tweede partij is PVV met 15,3 procent. De derde partij is PvdA met 12 procent.
De opkomst in Den Haag is 39,6 procent.
PvdA gehalveerd in Amsterdam
De PvdA is in Amsterdam bijna gehalveerd. Waar er vier jaar geleden nog 28,4 procent van de Amsterdamse stemmen naar de PvdA ging, was dat vandaag maar 15,1 procent. PvdA is de tweede partij van de hoofdstad.
De grootste partij in Amsterdam is D66 geworden. De democraten kregen 20,3 procent van de stemmen. De derde partij is VVD met 13,2 procent.
De opkomst in Amsterdam is 41,1 procent.
Van Ojik is niet van plan toe te treden tot constructieve oppositie
In het slotdebat zegt GroenLinks-leider Van Ojik dat het kabinet niet weg hoeft, maar dat de regering ook niet op onvoorwaardelijke steun kan rekenen.
Wilders: we hebben het goed gedaan
De PVV-leider reageert op de nieuwste cijfers dat de partij geen zetels zou verliezen en op tien zetels blijft in de Eerste Kamer. "Het is een stevige uitslag en in verhouding beter dan de vorige keer. Dan zijn we de derde partij van Nederland en de grootste partij in Rotterdam", zei Wilders. Hij zal niet verhullen dat hij op meer zetels had gehoopt. "We moeten maar wachten op de uitkomst vannacht."
Rutte: VVD op weg terug
VVD-leider Rutte is tevreden met de voorlopige verkiezingsuitslag. "Het is een prachtig beeld als je het vergelijkt met een jaar eerder", zei hij.
Volgens Rutte bevestigen de kiezers dat de kabinetsaanpak van de laatste jaren goed was. "De enorme offers die we hebben moeten brengen om Nederland weer economisch gezond te maken, leveren resultaten op. En dat zie je terug in deze uitslag."
Voorspelling ANP: CDA, VVD grootste in Eerste Kamer
Het ANP voorspelt dat het een nek-aan-nek-race wordt in de Eerste Kamer. Zoals het er nu naar uitziet krijgen zowel de VVD als het CDA 13 van de 75 zetels.
De PvdA halveert volgens de voorspelling van 14 naar 7 zetels. PVV krijgt 10 zetels, SP en D66 allebei 9.
De voorspelling van het ANP is gebaseerd op de tussenstand nadat de stemmen in 81 van de 393 gemeenten zijn geteld.
Buma: kabinet moet de koers aanpassen
Pechtold: meer invloed voor D66
Het kabinet is er in de Eerste Kamer niet sterker op geworden, zegt D66-leider Pechtold. "De regierol is nu echt aan Rutte, om te laten zien of hij echt werk wil maken van de lastenverlichting. Of dat hem dat niet lukt."
Pechtold zegt dat de laatste dagen heel spannend waren. Hij erkent dat hij de afgelopen dagen niet op zijn allerbest was en de aanval van de PvdA en VVD op D66 niet helemaal zag aankomen.
"Zo ben je opeens van de meeste geliefde, opeens de meeste gevreesde oppositiepartij", zegt Pechtold. Hij wijst het belang van de regierol van premier Rutte. "Lukt het hem om de werkloosheid en lasten te verminderen?"
Krol: blij dat 50Plus weer in de lift zit
De leider van 50Plus, Henk Krol, is blij dat de partij meer zetels heeft gehaald dan in 2011. Hij is er nog niet van overtuigd dat de partij twee zetels zal krijgen. "We zijn vooral heel blij dat 50Plus weer in de lift zit."
PVV grootste in Rotterdam
Rotterdam is als eerste van de vier grote steden klaar met tellen. De PVV is met 16,7 procent van de stemmen de grootste geworden. Tweede partij van Rotterdam is D66 (14,4 procent), derde VVD (14,2 procent).
De PvdA is gehalveerd in de havenstad, van 24,3 procent vier jaar geleden naar 12 procent nu.
De opkomst in Rotterdam was niet hoog, 35,5 procent. Vier jaar geleden was het nog 45 procent.
Samsom: ik ga door. Opnieuw zoeken naar nieuwe meerderheid.
PvdA-leider Samsom heeft niet aan opstappen gedacht als zijn partij veel zetels zou verliezen. Op de vraag of hij getwijfeld heeft aan doorgaan, zegt hij resoluut "nee". "We hebben twee jaar geleden onze verantwoordelijkheid voor vier jaar genomen", aldus Samsom. "De volgende verkiezingen zijn in maart 2017. We gaan heel hard werken. Ja, onder mijn leiding."
Slob: hier staat een dankbaar mens
"Inbrekers" in stemlokaal
In Haarlem werd de politie gebeld voor een inbraak in een school. Er waren meerdere inbrekers in het gebouw.
Er gingen meteen politiemensen en politiehonden naartoe, schrijft RTV Noord-Holland. Toen ze aankwamen zagen ze dat het geen inbrekers waren, maar leden van een stembureau die stemmen aan het tellen waren.
PVV-lijsttrekker Faber: als dit het is, dan is het jammer
OSF-leider Ten Hoeve vindt uitslag "geweldig"
De leider van de Onafhankelijke Senaatspartij (OSF) noemt de verkiezingswinst, een verdubbeling van het aantal stemmen, "geweldig". De kans bestaat dat door een bepaalde weging het aantal zetels van de OSF toch op één blijft. "Het zijn nog maar exitpolls, maar al gaat het gebeuren, de uitslag blijft toch heel mooi."
Zijlstra (VVD): het wordt elke keer moeilijker
VVD-fractievoorzitter Zijlstra zegt dat geen enkele partij zich mag onttrekken aan het nemen van zijn verantwoordelijkheid. "Het wordt moeilijk in dit politieke landschap dat heel versnipperd is geworden."
Samsom: we hebben verloren, maar zijn niet verslagen
De PvdA-leider zegt dat het grote verlies "pijn doet", ook omdat de PvdA-vrijwilligers en politici met duizenden de straat op zijn gegaan om het kabinetsbeleid te verdedigen.
"Deze uitslag schept verplichtingen. We moeten het beter doen, want er is nog zoveel te doen", zei Samsom in zijn toespraak. "We hebben verloren, maar zijn niet verslagen. We gaan met nog meer inzet werken aan een Nederland van onze idealen."
Buma: wij blijven onze verantwoordelijkheid nemen
CDA-leider Buma zegt dat zijn partij zijn verantwoordelijkheid blijft nemen. "Goede plannen steunen wij, slechte plannen wijzen we af. En waar we kunnen stellen wij de plannen bij. Dat is onze taak van het CDA in de oppositie, ook in de toekomst."
Buma is blij met de verkiezingsuitslag. "De CDA-vlag wappert weer in heel veel provincies."
CDA ook grootste in Hellendoorn en Tubbergen
Het CDA blijft het grootste in de Overijsselse gemeenten Hellendoorn en Tubbergen. In Tubbergen kreeg het CDA zelfs 56,2 procent van de stemmen. In Hellendoorn ging 38,9 procent van de stemmen naar de christendemocraten.
Het CDA deelt juichbordjes uit
Pechtold: de beste uitslag in 25 jaar
D66-leider Pechtold sprak onder luid applaus de zaal toe. "Ons eigen positieve verhaal heeft gewonnen. Wij hebben ingezet op lastenverlichting, vanwege de banengroei. De kiezer heeft dat beloond", zei Pechtold. Hij feliciteerde ook de andere winnaars SP, CDA en de constructieve "vrienden", de SGP en de ChristenUnie.
Uitslagen in Limburg
De eerste gemeenten in Limburg zijn klaar met tellen. In Roerdalen is 46,9 procent van de kiesgerechtigden gaan stemmen.
Het CDA is met 23,9 procent de grootste in Roerdalen. De PVV volgt met 20 procent. Derde is SP met 11,5 procent.
In Eijsden-Margraten was het CDA ook de grootste: 35 procent. De PVV werd tweede (13,1 procent), gevolgd door D66 (11 procent).
Thieme: kleinere partijen worden belangrijker
De partijleider van de Partij voor de Dieren is heel tevreden met de verdubbeling naar twee zetels. "De Eerste Kamer wordt helemaal door elkaar geschud. De kleine partijen worden belangrijker. Wij krijgen ook wat in de melk te brokkelen."
CDA'er Brinkman: we willen zien wat het kabinet nu zelf gaat ondernemen
Asscher: verplichting voor de winnaars
PvdA-minister Asscher vindt dat de winnende partijen, zoals het CDA en de SP ook verplichtingen hebben om belangrijke voorstellen aan een meerderheid te helpen. Volgens de PvdA-minister van Sociale Zaken wordt het de komende jaren heel moeilijk om een meerderheid te vinden in de Eerste Kamer, voor welke coalitie dan ook.
"Met zo’n enorme fragmentatie wordt het heel belangrijk dat partijen het politiek vermogen hebben om samen te werken", zegt Asscher. "Deze uitslag legt ook verplichtingen bij winnaars." Verder zegt hij dat het kabinet "nog harder gaat werken".
VVD'er Hermans: alle partijen moeten nu het landsbelang goed in de gaten houden
VVD-lijsttrekker Hermans doet een beroep op alle partijen om de plannen van het kabinet aan een meerderheid te helpen. Hij hoopt dat het CDA de komende periode wel verantwoordelijkheid zal willen nemen.
Roemer met gejuich ontvangen
SP-leider Roemer is heel blij met de twee extra zetels. "Het is een historische avond. De derde verkiezingswinst op rij. We zijn de grootste partij op links."
Spekman spreekt PvdA zaal toe: wij hebben de toekomst
Stemmen tellen
Verslaggever Henrik-Willem Hofs is in Rotterdam, waar hij het tellen van de stemmen volgt. Wat hij meemaakt is hier te lezen.
"Met het CDA is altijd te praten, maar niet in achterkamertjes"
Met het CDA is altijd te praten, zegt voormalig CDA-minister Van Bijsterveldt. "Maar wel in de Tweede Kamer en niet in de achterkamertjes. Mensen zijn klaar met het gebrek aan transparantie. Daar doen wij niet aan mee."
Slob: zou goed zijn als GroenLinks komt praten
ChristenUnie-leider Slob roept GroenLinks én het CDA op om mee te praten. "GroenLinks kan, maar waarom niet het CDA? Laten ze een punt zetten achter die midlifecrisis en meepraten. Bij ons staat de inhoud centraal", aldus Slob. Hij denkt dat de uitslag vooral een ingewikkeld wordt voor het kabinet. "Die moeten bij meer partijen langs."
Van der Staaij: blij dat SGP in de lift zit
"GroenLinks kan politiek gezien grote winnaar zijn"
GroenLinks kan een belangrijke partij worden, zegt politiek verslaggever Joost Vullings.
Partij van de Dieren bedankt de kiezer
Wilders noemt uitslag "teleurstellend"
PVV-leider Wilders: "Teleurstellend dat we een licht verlies lijden en dat de opkomst erg tegenvalt, waar de PVV altijd veel last van heeft. Ik hoop dat er in de loop van de avond nog een zetel bijkomt."
Eerste reactie Strik van GroenLinks: dit voelt als een overwinning
Ook Vlieland en Rozendaal uitgeteld
Vlieland was na Schiermonnikoog als tweede klaar met het tellen van de stemmen. De VVD was de grote winnaar op Vlieland, met 33,2 procent van de stemmen. Nummer twee was D66 met 14 procent. PvdA werd met 12 procent derde.
De Gelderse gemeente Rozendaal had met 75,4 procent een hoge opkomst. De meeste mensen stemden op de VVD (37,3 procent). D66 werd tweede (20 procent) en CDA derde (12,8 procent).
Bekijk hier zelf de uitslagen op onze uitslagenkaart.
"Drie zetels erbij goochelen wordt moeilijk"
Politiek verslaggever Dominique van der Heyde rekent uit dat de VVD en PvdA-coalitie en de constructieve partijen D66, ChristenUnie en SGP drie zetels te kort komen voor een meerderheid in de Eerste Kamer. "Er zijn zetels tekort en dat gaat er niet meer van komen. Het wordt heel veel goochelen om er nog drie zetels bij te krijgen." Van der Heyde spreekt over een politiek landschap dat "blijvend versplinterd is".
Update exitpoll: D66 en SP op 10 zetels
Dijsselbloem: het wordt nu harder werken in de Eerste Kamer
Ook PvdA-minister Dijsselbloem van Financiën is teleurgesteld over de zes verloren zetels in de Eerste Kamer. "We hebben veel gevraagd van de mensen. Dit kabinet is begonnen op het diepst van de crisis", verklaart Dijsselbloem het verlies. "We geven niet op. We blijven hard werken. Het is niet onmogelijk."
Ipsos: opkomst was 49 procent
Er is een update van de exitpoll van Ipsos. Het blijft een nek-aan-nek-race tussen VVD en CDA. De coalitie van VVD en PvdA met de oppositiepartijen D66, ChristenUnie en SGP komt uit op 35 van de 75 zetels in de Eerste Kamer.
ChristenUnie: het ziet er goed uit, we maken winst. Waardering van de kiezers
Eerste uitslag binnen
Op Schiermonnikoog waren ze het eerst klaar met het tellen van de stemmen. De opkomst was 56,5 procent, er zijn 420 stemmen uitgebracht.
Het CDA is de grootste partij geworden met 17,6 procent van de stemmen. De tweede partij was PvdA (17,1 procent), gevolgd door de VVD (15,5 procent).
Vreugde en blijdschap bij de SP
Spekman: uitslag zoals verwacht, niet tevreden mee. Pijnlijk.
VVD: het kan altijd beter
SGP: bemoedigende start
D66: meeste zetels gewonnen van alle partijen, hartstikke goed
D66-Kamerlid Verhoeven noemt de eerste exitpoll een heel mooi begin van de avond. "Vier zetels erbij, de meeste zetels van alle partijen gewonnen. Dat is gewoon hartstikke goed." Verhoeven benadrukt wel dat het slechts om een exitpoll gaat en dat de definitieve uitslag nog anders kan zijn.
CDA'er Keizer: we blijven doen wat we altijd gedaan hebben, per voorstel beoordelen
Vorige liveblog over stemmen
Lees hier het vorige liveblog terug over het verloop van de verkiezingsdag, tot het sluiten van de stembussen.