Steeds meer schulden kwijtgescholden door nieuwe regels

• 

  Bart Kamphuis

  Verslaggever economie

Veel schulden, maar helemaal niets aflossen. In één klap ervan af, zonder verdere wettelijke verplichtingen. Schuldeisers zien met lede ogen aan dat dit steeds vaker voorkomt.

Dat komt door een nieuwe richtlijn in de schuldhulpverlening. Schuldeisers krijgen een 'nulaanbod', dat neerkomt op het kwijtschelden van de schuld, zonder aflossing of een andere tegenprestatie.

Volgens de vereniging voor gemeentelijke kredietbanken en schuldhulpverleners, NVVK, is de nieuwe werkwijze noodzakelijk om te voorkomen dat mensen met probleemschulden te weinig overhouden om van te leven.

Maar veel schuldeisers zijn verontwaardigd. Ze hekelen vooral dat er na het kwijtschelden geen verplichte begeleiding meer is voor de schuldenaar.

Probleemschulden

De nieuwe richtlijn werd 1 juli ingevoerd. Sindsdien groeide het aantal nulaanbiedingen tot ongeveer een derde deel van de mensen die in een schuldenregeling zitten bij de schuldhulpverlening. Dat blijkt uit een eerste telling van de NVVK.

Probleemschulden zijn schulden die iemand niet zelf binnen drie jaar kan aflossen. Gemeenten zijn wettelijk verplicht inwoners met probleemschulden hulp aan te bieden.

Die hulp bestaat onder meer uit het opstellen van een schuldenregeling. Schuldhulpverleners kijken daarbij naar het deel van het inkomen dat beschikbaar is voor schuldeisers.

Vrij te laten bedrag

Voorheen gold daarbij dat er altijd ten minste 5 procent van het inkomen naar schuldeisers gaat, hoe laag het inkomen ook is. Gedurende de periode van aflossen werd de schuldenaar begeleid en kreeg hulp gericht op een schuldenvrije toekomst.

In de nieuwe werkwijze hanteren schuldhulpverleners het zogeheten vrij te laten bedrag. Dat is het bedrag dat iemand minimaal nodig heeft om van rond te kunnen komen. Het wordt vastgesteld aan de hand van onder meer normen van het Nibud.

Als het inkomen lager is dan dit vrij te laten bedrag, blijft er niets over om schulden mee af te lossen. Schuldeisers krijgen dan een nulaanbod. Als ze er niet mee instemmen, kunnen schuldhulpverleners de rechter vragen om een dwangakkoord. Daarmee wordt een schuldeiser verplicht de schuld kwijt te schelden.

De eerste gerechtelijke uitspraken met zo'n akkoord zijn al gedaan.

Schuldeisers betalen de rekening

Door de nieuwe richtlijn zien schuldeisers nu vaker niets terug van hun geld, constateert ook de NVVK. De vereniging dringt er bij het kabinet op aan het sociaal minimum te verhogen. Daardoor blijft er naast het vrij te laten bedrag meer over. "Dat zal ervoor zorgen dat meer hulpvragers afloscapaciteit hebben", zegt de NVVK. "Het begeleiden van mensen naar een schuldenvrije toekomst is moeilijk als er te weinig geld is om van rond te komen."

Schuldeisers en deskundigen hebben kritiek op de nieuwe werkwijze van de schuldhulpverlening. "In feite is de boodschap: je hoeft niet te betalen want je kunt gezien de hoogte van je inkomen niet betalen. Dat vind ik een verkeerd signaal", zegt schulden-expert André Moerman.

De jurist legde mede de basis voor een nieuw incassostelsel, dat in politiek Den Haag breed wordt gesteund. Het stelsel is minder ingewikkeld waardoor de extra incassokosten minder snel zouden oplopen.

"Maar uitgangspunt moet zijn dat als je schulden aangaat, je ze ook moet aflossen. Dat het sociaal minimum voor bepaalde groepen te laag is, kan niet via schuldhulpverlening opgelost worden", vindt hij.

Ook verzekeraar Achmea zag de afgelopen maand het aantal nulaanbiedingen verdubbelen. De verzekeraar loopt geld mis, maar maakt zich vooral zorgen dat mensen in de schulden na de kwijtschelding uit zicht raken.

"De schuldenaar kan na het kwijtschelden verdere begeleiding van hulpverleners weigeren. Want die is vaak op vrijwillige basis", zegt Jeroen van de Werken, manager debiteurenbeheer bij verzekeraar Achmea. Achmea pleit ervoor dat ook na het kwijtschelden er een vorm van verplichte begeleiding blijft bestaan, om het ontstaan van nieuwe schulden te voorkomen.

"Wij zien inmiddels dat na het kwijtschelden bij 12 procent van de klanten binnen enkele maanden nieuwe betaalachterstanden ontstaan", zegt Van Werken. "Hierdoor vallen klanten snel terug in oude patronen en begint de weg naar problematische schulden weer opnieuw. Dat is wat Achmea betreft geen wenselijke situatie."

Maar 15.000 schuldenvrij

Onderzoek wijst uit dat van de 730.000 huishoudens met geregistreerde problematische schulden er vorig jaar maar 15.000 schuldenvrij raakten door schuldhulp.

Een studie in opdracht van verschillende ministeries wees afgelopen zomer uit dat problematische schulden de samenleving jaarlijks zo'n 8,5 miljard euro kosten. Dat zijn directe kosten bij onder meer overheden en rechtspraak en kosten door de gevolgen van probleemschulden: onder meer extra zorgkosten door stress en kosten door ziekteverzuim.