Partijloze Dick Schoof 'vreemde eend in de bijt' op eerste Europese top

• 

  Kysia Hekster

  Correspondent Europese Unie

• Tijn Sadée

  Correspondent Europese Unie

Op meer dan honderd Europese toppen was Mark Rutte het gezicht van Nederland. Vandaag maakt Dick Schoof als zijn opvolger zijn opwachting op het Europese toneel. Dat wordt voor iedereen wennen, niet in de laatste plaats voor Schoof zelf.

Wat Schoofs positie uniek maakt, is dat hij partijloos is. Dat maakt hem een vreemde eend in de bijt. "De anderen zullen zeker nieuwsgierig zijn hoe hij zich opstelt", zegt Pieter de Gooijer, voormalig permanent vertegenwoordiger van Nederland bij de EU.

De top staat grotendeels in het teken van migratie. "De regeringsleiders zijn allemaal goed op de hoogte van de coalitieverhoudingen in Nederland. En dus wil iedereen weten: met welk mandaat zit Schoof daar? Krijgt hij zijn instructies uit Den Haag, van Wilders, voor wie migratie het allerbelangrijkste onderwerp is?"

Het belang van het onderwerp voor zijn kabinet werd gisteren nog eens onderstreept toen PVV-minister Klever het plan lanceerde voor een 'terugkeer-hub' in Uganda.

Helemaal alleen

Als politicus zonder partij staat Schoof sowieso op achterstand. Hij is daardoor niet welkom op de 'voor-toppen', partijpolitieke bijeenkomsten die voorafgaand aan een Europese top gehouden worden. Daar komen de christendemocratische, sociaaldemocratische en liberale regeringsleiders bij elkaar om af te tasten hoe ze denken over onderwerpen die ze op de top willen bespreken.

Betrokkenen die jarenlang meereisden om Rutte in Brussel te assisteren vertellen hoe op die 'voortoppen' Rutte nog even met de Franse president Macron kon bijpraten over 'de aanvliegroute op bepaalde thema's'. Schoof staat er wat dat betreft eenzaam voor in Brussel, klinkt het.

Pieter de Gooijer: "Zo'n voor-top is handig, want dan kun je alvast dingen een beetje uitproberen. Kijken of je op de top zelf, of erna, wel of niet je kop gaat stoten op een bepaald onderwerp. Die kans mist Schoof."

Toppen zijn 'knap vermoeiend'

Veel Brusselse waarnemers stippen het belang aan van een goede conditie; een gemiddelde EU-top duurt tot ver na middernacht. Ook moet je als leider leren om in het Engels te denken en rekening te houden met de gevoeligheden die leven in de andere 26 EU-landen. "Knap vermoeiend", zegt een oud EU-diplomaat. "Zeker voor iemand als Schoof, die nog geen enkele ervaring heeft in het hart van de Europese dossiers: financiën en begroting."

Over die lange en vermoeiende Brusselse nachten: "Schoof is getraind, hij is een marathonloper, dat komt goed uit." Dat de premier voorafgaand aan de marathonvergaderingen nergens naartoe kan, maakt hem wel "extra eenzaam".

Toch is hij vanochtend niet alleen. Op uitnodiging van de Italiaanse premier Meloni overlegt hij vóór de top met een groepje op dit punt gelijkgestemde regeringsleiders over een gemeenschappelijke aanpak van migratie. En de Brusselse top mag dan nieuw zijn voor Schoof, de Europese hardere lijn kent hij uit Den Haag maar al te goed.

Ook logistiek wordt het voor Schoof wennen. Voor het eerst moet hij zijn plek vinden tussen zijn 26 collega's. Zijn naambordje op de grote ovale vergadertafel in het Europagebouw in Brussel staat tussen dat van Luxemburg en Slowakije. De leiders zitten in een vaste volgorde aan tafel, die is bepaald door het halfjaarlijkse voorzitterschap.

Het is één van de praktische weetjes die de permanente vertegenwoordiger van Nederland, de "ambassadeur" bij de Europese Unie, ongetwijfeld deelde met Schoof.

En zo zijn er meer tips and tricks voor nieuwkomer Schoof. Hoe laat je de voorzitter van de vergadering weten dat je het woord wil? Wanneer meng je je het beste in de discussie, vóór of juist nadat president Macron verteld heeft hoe hij erover denkt? Op al deze punten is Schoof gegarandeerd gebriefd. Ook heeft hij, net als al zijn collega's, een smoelenboek onder zijn arm als hij begint aan de vergadering.

Schoof wordt 'getest en gedold'

De Gooijer verwacht dat Schoofs collega's vandaag "beleefd en vriendelijk" zullen zijn. Tegelijk willen ze weten wat voor vlees ze in de kuip hebben. "Je moet het zien als een voetballer die op zijn eerste training komt bij een nieuwe club. Dan word je wel een beetje getest en gedold."

Het zou dus zomaar kunnen dat Viktor Orbán Schoof vraagt de groeten over te brengen aan zijn goede vriend Wilders, denkt De Gooijer. Of dat de Poolse premier Donald Tusk, die Wilders nog kent uit de tijd van het 'Polenmeldpunt', Schoof in de wandelgangen vraagt hoe hij kijkt naar de Polen die in Nederland werken.

Hoe dan ook is de kennismaking een investering in relaties. Ook oud-premier Rutte begon ooit als een onbekende in Brussel; hij groeide er in veertien jaar uit tot een invloedrijke factor. Schoof zal nog veel handen moeten schudden om een vergelijkbare positie in de Raad te kunnen opbouwen.