In Israël staat de tijd al een jaar stil

Het is precies een jaar geleden dat Israël ongekend hard werd geraakt door de grootschalige terreuraanslag door Hamas. De terroristen wisten door de verdediging van het Israëlische leger te dringen en vermoordden 1200 mensen en gijzelden er 251. Het Midden-Oosten is sindsdien onherroepelijk veranderd, maar in Israël staat de tijd al een jaar lang stil.

In het land zijn vandaag meerdere herdenkingen. In Tel Aviv is er een ceremonie, georganiseerd door families van de gijzelaars. Een andere is geïnitieerd door de regering; die wordt opgenomen en later op de dag uitgezonden op televisie, met toespraak van premier Netanyahu. Ook in de kibboetsen waar op 7 oktober de moordpartijen plaatsvonden, worden de slachtoffers herdacht.

Waar veel ogen buiten Israël inmiddels gericht zijn op de vele burgerslachtoffers in Gaza, de Westelijke Jordaanoever en Libanon, is de wond die 7 oktober vorig jaar achterliet in Israël nog lang niet dicht. De gevolgen van de aanslagen zijn nog overal in het land merkbaar.

'Het gesprek gaat altijd over 7 oktober'

Het eerste wat een bezoeker op het vliegveld van Tel Aviv ziet zijn posters met de gezichten van de Israëlische gijzelaars. Een groot plein in Tel Aviv is omgedoopt tot 'Hostage Square' (gijzelaarsplein). Bijna wekelijks demonstreren tienduizenden betogers voor een deal met Hamas om de gijzelaars vrij te krijgen.

Zij vertegenwoordigen een deel van de Israëlische bevolking dat voor zo'n deal is en zeer kritisch staat tegen de regering-Netanyahu. In hun ogen zal het beleid van de Israëlische premier er niet voor zorgen dat de gijzelaars levend terugkomen. Maar voor veel anderen gaat een staakt-het-vuren met de daders van 7 oktober te ver.

Van de 251 gegijzelden keerden er 117 terug. 105 van hen kwamen vrij bij gevangenenruilen. Het Israëlische leger wist vijf gijzelaars te bevrijden door militaire operaties, waarbij honderden Palestijnse burgerslachtoffers vielen. 97 gijzelaars worden nog altijd vermist, al wordt ervan uitgegaan dat een deel van deze groep niet meer in leven is.

"Het gesprek gaat altijd over 7 oktober", zegt Zeev Engelmayer tegen, persbureau AP. Hij demonstreert wekelijks vóór een gijzelaarsdeal "Het is onmogelijk om eraan te ontkomen. Het is elke vezel van ons leven binnengedrongen." Een ander zegt: "Het belangrijkste dat we hebben verloren is het gevoel van veiligheid."

Volgens Mickey Gitzin, die hulp biedt aan Israëliërs die door de oorlog zijn getroffen, is het trauma nog te vers om over vreedzame oplossingen te praten. "De woede is nog steeds te groot."

Veel slachtoffers van 7 oktober vielen in alle vroegte, op het Supernova-muziekfestival in de Negevwoestijn in het zuiden van Israël. Dansende bezoekers zien als die dag de zon langzaam opkomt ook raketten door de lucht vliegen. De muziek valt stil op het festivalterrein, ongeveer 5 kilometer van de Gazastrook. Israëliërs die dicht bij Gaza wonen zijn wel wat gewend, maar de raketten blijven sporen door de lucht trekken en er komt geen einde aan de explosies.

Vlak na zonsopkomst breekt Hamas op verschillende plekken door de grens van Gaza met Israël. De grenshekken zijn voorzien van de meest geavanceerde apparatuur, maar Hamas weet met explosieven de Israëlische surveillancestations plat te leggen.

Gewapende paragliders vliegen de hekken over. Met explosieven en bulldozers maakt Hamas gaten in het hek, waardoor militanten in trucks en op motoren Israël in kunnen rijden. Met speedboten landen Hamas-terroristen op de kust. Op tal van plekken in Zuid- en Centraal-Israël klinkt het luchtalarm.

'Afgeslacht als schapen'

Op video's die bezoekers van het Supernova-muziekfestival delen, is te zien dat er paragliders als stipjes aan de horizon verschijnen en steeds dichterbij komen. Later vertellen overlevenden over de klopjacht die Hamas-terroristen uitvoeren op de vluchtende bezoekers. Honderden feestgangers worden gedood, tientallen anderen worden ontvoerd naar de Gazastrook.

"Uit het niets verscheen er een busje met terroristen, die op ons begonnen te schieten", vertelde een overlevende later aan de krant Haaretz. "Ze kwamen van alle kanten. Mensen werden afgeslacht als schapen."

Op deze beelden is te zien dat er paniek uitbreekt op het festivalterrein:

Een groep van circa vijftig festivalgangers verstopt zich in een hutje, maar ook daarop openen Hamas-militanten het vuur, vertelde festivalbezoeker Michal Ohana later aan Kan News. "We vluchtten naar onze auto, maar die werd beschoten door terroristen in pick-up trucks. We stapten uit en renden het veld in. Overal lagen lichamen."

Tegelijkertijd vallen Hamas-militanten verschillende kibboetsen aan. Dat zijn van oorsprong collectieve landbouwgemeenschappen die te vinden zijn in Israël. Terroristen gaan van huis naar huis. In Nir Oz, de zwaarst getroffen kibboets, wordt meer dan een kwart van de bewoners gedood of gegijzeld.

"Ik hing aan de deurklink, terwijl vier terroristen aan de andere kant probeerden om de deur open te trekken", vertelt Benni Avital uit Nir Oz een jaar na de aanslag aan de NOS. Hij verstopte zich met zijn vrouw en kinderen in een kamer, terwijl terroristen van Hamas hen aan probeerden te vallen.

"De terroristen waren uren in ons huis, ik vroeg mij de hele tijd af waar het leger bleef", zegt Avital "Ik weet niet hoe we het overleefd hebben, we hadden zo gegijzeld kunnen worden."

Israëlische leger overrompeld

Het Israëlische leger reageerde traag, ook tot de verbazing van Hamas-militanten. Dat kwam onder meer doordat Hamas de Israëlische communicatie plat wist te leggen. Het leger kon moeilijk bepalen waar Hamas zich bevond en luchtsteun kwam pas uren na de inval op gang. Ondertussen konden Hamas-terroristen urenlang nagenoeg hun gang gaan.

Het is duidelijk dat de Israëlische veiligheidsdienst Hamas had onderschat. Volgens analisten geloofden Israëlische functionarissen dat de terreurbeweging niet uit was op oorlog, of simpelweg niet in staat zou zijn om zo'n grote aanval uit te voeren. Ook zou de aandacht van het Israëlische leger meer op de Westelijke Jordaanoever gericht zijn. Hamas oefende ondertussen al maandenlang op de aanval, blijkt uit video's die de terroristische organisatie achteraf op sociale media plaatste.

Na de aanslag klonk een enorme hoeveelheid kritiek op de Israëlische regering, het leger en de inlichtingendiensten. Het land dat bekendstaat om zijn goede inlichtingen werd compleet verrast door de aanval - de waarschuwingen die er wel waren werden niet op waarde geschat. Afgelopen april stapte het toenmalige hoofd van de Israëlische inlichtingendienst, Aharon Haliva, op.

In de getroffen kibboetsen worstelen bewoners met het herstel. "Je kijkt naar links en denkt: oh, dat is mijn vriendin die haar ouders is verloren. Je kijkt naar rechts: dat is mijn vriendin die haar vader is verloren", vertelt Dafna Gerstner uit de kibboets Be'eri aan de BBC. "Je ziet het overal."

In Nir Oz overheerst de stilte, zag de NOS bij een bezoek eerder deze week. Veel van de gebouwen die na de aanval verwoest achterbleven liggen nog steeds in puin. Op enkele achtergebleven bewoners na is de kibboets leeg.

Een van de bewoners die achterbleef in Nir Oz is Adi Negev. "De families van de slachtoffers hebben ons gevraagd om te wachten met de wederopbouw tot een jaar na de aanslag", vertelt ze. Vandaag vinden er in Nir Oz - zoals door heel Israël - herdenkingen plaats.