Honderden jongens slachtoffer online misbruik: 'Sexting verbieden werkt averechts'
Een 26-jarige man uit Enkhuizen wordt ervan verdacht onder valse voorwendselen honderden jongens ertoe te hebben bewogen naaktfoto's en -filmpjes naar hem te sturen. De reflex bij dit soort berichten is vaak dat jongeren moeten worden gewezen op de gevaren van het versturen van naaktbeelden, ook wel sexting genoemd. Toch is dat volgens experts niet waar de focus op moet liggen.
"Veruit de meeste sexting is fijn en leuk. Het heeft voor jongeren allerlei positieve betekenissen: het kan bijvoorbeeld bijdragen aan een romantische relatie en het helpt jongeren te ontdekken wat ze fijn vinden", zegt Marijke Naezer, onderzoeker op het gebied van seksualiteit op sociale media. "Door het te verbieden hinder je jongeren in hun seksuele ontwikkeling."
Als we steeds zeggen: pas op, doe het niet, dan nemen jongeren het zichzelf kwalijk als er misbruik wordt gemaakt van hun beelden.
De verdachte in de zedenzaak deed zich via Snapchat voor als een jong meisje en kwam zo in contact met de jongens. Op zijn computer vond de politie expliciete foto's en filmpjes van honderden jongens tussen de 10 en 16 jaar oud. Of de man hen dwong om de beelden te sturen of dat ze dat vrijwillig deden, is onbekend. Maar volgens Naezer is dat voor de schuldvraag niet relevant.
"Deze jongens zijn erin geluisd. Als het gaat om seksualiteit online is de neiging vaak: wat kunnen jongeren doen om te voorkomen dat ze te maken krijgen met seksueel geweld? Maar daar ligt niet het probleem. Sterker nog: de focus daarop leggen is victim blaming. Als we steeds met zijn allen tegen jongeren zeggen: pas op, doe het niet, dan nemen jongeren het zichzelf kwalijk als er misbruik wordt gemaakt van hun beelden. Maar zij hebben niks fout gedaan."
Gevolgen
Dat zegt ook Robbert Hoving, directeur van het expertisecentrum online misbruik Offlimits. "Seksueel experimenteergedrag kan onderdeel zijn van het online leven van jongeren. Dat moet gewoon kunnen als dat in goed vertrouwen gebeurt. Als daar misbruik van wordt gemaakt, heeft dat verstrekkende gevolgen, van niet meer naar school durven tot suïcidale gedachten."
Offlimits is een anonieme hulplijn voor grensoverschrijdend gedrag online. Het gros van de meldingen die binnenkomen zijn seksueel van aard, zegt Hoving. Offlimits is een zogenoemde 'trusted flagger': een door de Europese Unie erkende organisatie die contact kan opnemen met sociale mediaplatformen bij mogelijke schadelijke content.
"Als bijvoorbeeld naaktbeelden van jou worden verspreid op Instagram, kun je contact met ons opnemen en wij kunnen die beelden dan laten verwijderen. Volgens de Europese Digital Service Act moeten sociale mediaplatformen naar ons luisteren. Wij kunnen het slachtoffer helpen in raad en daad en we stemmen veel af met platforms als Instagram en Snapchat."
Bewijsmateriaal
Hulplijnmedewerker Michelle legt uit wat Offlimits had kunnen doen voor jongens in deze zedenzaak. "In eerste instantie zouden we hem motiveren het te vertellen aan een volwassene die hem kan ondersteunen. Het is zwaar om hier zelf mee te dealen. Ook raden we aan om met die volwassene naar de politie te gaan."
In dit voorbeeld kan Offlimits ook een verwijderverzoek doen bij Snapchat. "Maar we kijken eerst wat voor bewijsmateriaal nodig is, zodat we niet zomaar dingen laten verwijderen die kunnen dienen als bewijsmateriaal."
Hoeveel jongeren weten dat het strafbaar is om een naaktfoto die je hebt ontvangen van een leeftijdsgenoot zomaar door te sturen naar vrienden?
Directeur Hoving zegt dat er nog veel winst te behalen valt bij voorlichting op scholen. "We moeten ervoor zorgen dat ieder kind dezelfde voorlichting krijgt. Dat voorkomt niet alleen slachtoffers, maar ook daders. Hoeveel jongeren weten bijvoorbeeld dat het strafbaar is om een naaktfoto die je hebt ontvangen van een leeftijdsgenoot zomaar door te sturen naar vrienden?"
Volgens onderzoeker Naezer moet de nadruk liggen op het voorkomen van daderschap. "Uit mijn eigen onderzoek blijkt dat adviezen aan jongeren om niet aan sexting te doen averechts kunnen werken. Als continu wordt gezegd dat het dom is om een naaktfoto te sturen, sterkt dat plegers in het idee: ik mag hiermee doen wat ik wil, want de fout ligt bij degene die op de foto staat. Daar moeten we vanaf."
Tegen ouders die hun kinderen willen beschermen tegen online misbruik, zegt Naezer: "Begrijp dat je kind online op avontuur gaat en dat dat heel normaal is. En zeg tegen je kind dat het altijd bij jou terecht kan als iemand iets naars doet."
