Grote zorgen bij GGD over zware bezuinigingen infectieziektenbestrijding
Bij de GGD heerst onrust over de bezuinigingsplannen van zorgminister Agema. Met een structurele bezuiniging oplopend tot 300 miljoen euro koerst zij volgens de leiding van de GGD op een afbraak van de infectieziektebestrijding. Dat is een cruciale taak van de GGD, waarvoor de capaciteit juist was uitgebouwd na de ervaringen in de coronapandemie.
"Het is alsof we kort na de watersnoodramp van 1953 de bouw van de Deltawerken opeens stop zouden zetten met het argument: 'Het heeft al een tijdje niet meer gestormd'", zegt André Rouvoet, voorzitter van de landelijke koepel GGD GHOR Nederland.
GGD Utrecht vreest dat het personeel moet laten gaan als de bezuinigingen doorgaan:
Hij staat niet alleen. Ook het RIVM, dat samen met de GGD grote gezondheidscrises moet voorkomen, zegt grote zorgen te hebben over de voorgenomen bezuinigingen. En de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) heeft premier Schoof in een brief om opheldering gevraagd.
Al voor corona tekorten
De OVV kan de bezuinigingen moeilijk plaatsen. "Eens te meer nu de lessen die uit de coronacrisis getrokken zijn niet alleen ten goede komen aan pandemische paraatheid, maar in bredere zin ook aan een betere voorbereiding op andere langdurige crises met grote maatschappelijke impact."
Terechte kritiek, aldus Milo de Moraes, manager infectieziektebestrijding bij GGD regio Utrecht. "Het is niet zo dat we pas tijdens de pandemie door onze hoeven zakten. Al voordat corona begon hadden we tekorten aan personeel en middelen. Bijvoorbeeld bij een mazelenuitbraak kostte ons dat zoveel capaciteit dat we aan andere kerntaken niet toekwamen. Met andere woorden: de basis was niet eens op orde."
Inmiddels hebben onderzoekers allerlei evaluaties geschreven die de ervaring van De Moraes bevestigen. Deze rapporten zijn eensgezind: de GGD'en zijn onmisbaar. Ze moeten worden omgevormd tot sterke organisaties met genoeg personeel, die elkaar met een landelijk netwerk kunnen vinden bij een grote crisis.
Het vorige kabinet nam deze aanbeveling ter harte en reserveerde structureel 300 miljoen euro. De infectieziektebestrijding begint nu op basisniveau te komen. Er zijn in termen van fulltimebanen 148 artsen, epidemiologen, verpleegkundigen en niet-medische medewerkers aangenomen. En er staan 73 extra coördinatoren op de planning met het oog op de bestrijding van pandemieën.
Die coördinatoren zijn onmisbaar voor de landelijke crisisorganisatie die de GGD'en nu gezamenlijk met het RIVM opbouwen: de Landelijke Functionaliteit Infectieziekten (LFI). Hier moet alle kennis over de aanpak van grote crises worden verzameld en up-to-date gehouden. Als er weer een pandemie uitbreekt is de LFI dé organisatie waarmee de zorgminister de regie moet voeren over de strijd tegen het virus.
Berucht was in de coronapandemie het stroperige overleg tussen overheids- en zorgorganisaties over wie er moest gaan vaccineren: huisartsen of de GGD? Terwijl in heel Europa al werd gevaccineerd moest Nederland nog beginnen. Bij de LFI, die in 2026 operationeel moet zijn, liggen in de toekomst de draaiboeken klaar voor snellere actie.
Goed datasysteem ontbrak
Daarnaast ontbrak tijdens de pandemie een goed datasysteem. Lange tijd bleef onduidelijk hoeveel mensen waren besmet. Genomen coronamaatregelen waren niet altijd de juiste. Het RIVM en de GGD kregen daarom van het vorige kabinet tot en met 2027 ruim 200 miljoen euro om een goed informatiesysteem op te zetten.
Rouvoet van GGD GHOR denkt dat het daardoor bij een volgende pandemie mogelijk is om gerichter maatregelen te nemen, waardoor een lockdown misschien niet nodig is.
Maar bij de GGD vrezen ze dat de miljoenennota die dinsdag openbaar wordt het begin van het einde van de infectieziektebestrijding is. Want waarom een LFI opbouwen als je daar geen middelen voor hebt? De verwachting is dat het recent aangenomen personeel binnen een paar jaar weer moet vertrekken.
Haagse bronnen bevestigen de voorgenomen bezuinigingen in de begroting van VWS. Uitbreiding van het personeel bij de GGD gaat niet door. Zo blijkt uit stukken die de NOS heeft ingezien dat de 'specifieke uitkering' van de GGD wordt verlaagd en de inzet op kennis, innovatie en versterking wordt verminderd.
Risico's nemen met gezondheid
Ook plannen voor wetenschappelijk onderzoek en het verder opleiden van personeel zullen door de voorgenomen bezuinigingen niet doorgaan. Dan gaat het om zaken als het "verbeteren van de modellering van infectieziektenuitbraken en bijvoorbeeld opschaling van de IC-capaciteit", zo valt te lezen in de stukken.
"Het is onverantwoord", zegt Rouvoet. "Het negeren van de lessen van de coronapandemie en bewust bezuinigen op pandemische paraatheid betekent dat men bewust risico's wil nemen met de gezondheid van onze burgers."
