In Gaza is kinderen vaccineren tegen polio een race tegen de klok

• Ernest Claassen

  redacteur Buitenland

Een staakt-het-vuren in Gaza lijkt nog ver weg. Maar Israël en Hamas zijn nu wel akkoord met een aantal korte gevechtspauzes. Op die momenten kunnen kinderen in Gaza gevaccineerd worden tegen polio. De campagne begint komende zondag. Maar het is zeer de vraag of er genoeg tijd zal zijn om alle kinderen te bereiken.

Eind juni namen onderzoekers monsters van het afvalwater in Gaza. Tot hun grote schrik troffen ze het poliovirus op zes plekken aan. En dat terwijl de ziekte al 25 jaar niet meer voorkwam in Gaza. Al snel klonk er een roep om een vaccinatiecampagne. Het virus zou zich snel kunnen verspreiden door de slechte hygiënische omstandigheden in Gaza, waar de gezondheidszorg is ingestort na tien maanden oorlog.

Vorige week kwam de bevestiging dat er een jongetje besmet was. Abdel Rahman uit Deir el-Balah, bijna een jaar oud, houdt er een verlamd onderbeen aan over. En intussen zijn er drie kinderen met verlammingsverschijnselen gemeld. De zeer besmettelijke ziekte kan verlamming en hersenvliesontsteking veroorzaken, en leiden tot de dood.

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) heeft een plan klaarliggen voor de vaccinatie van 640.000 kinderen onder de 10 jaar. Dankzij de gevechtspauzes kunnen families hun kinderen naar klinieken brengen voor de vaccinatie, is het idee. Die krijgen dan twee druppeltjes van het vaccin nOPV2 op hun tong. Een paar weken later moet dat nog een keer herhaald worden.

De vaccinaties gebeuren in drie fases: eerst in Midden-Gaza, dan in het zuiden en vervolgens het noorden. De WHO krijgt per zone drie dagen de tijd, met indien nodig een dag uitloop, zegt de Nederlandse arts Rik Peeperkorn, die namens de WHO verantwoordelijk is voor Gaza. De gevechtspauzes gaan om 06.00 uur in en duren tot het begin van de middag.

Niet ideaal

"Onze teams zijn klaar om te vertrekken en we verwachten dat dit op de best mogelijke manier zal gebeuren", aldus Peeperkorn. "Het is niet ideaal, dat wil ik wel benadrukken, maar dit zijn we met alle partijen overeengekomen. En we zullen onze uiterste best doen om 90 procent van de kinderen te bereiken," zei de arts op een persconferentie.

Eerder bepleitte de WHO gevechtspauzes van zeven dagen per regio. Maar dat vonden de strijdende partijen kennelijk te lang. Volgens de Israëlische zender Channel 13 hebben de Verenigde Staten de Israëlische premier Netanyahu zwaar onder druk gezet om in te stemmen met de vaccinatiecampagne.

Een vaccinatiegraad van 90 procent, waar de WHO op hoopt, lijkt onder deze omstandigheden niet mogelijk. "Dat ga je zeer waarschijnlijk niet halen", zegt epidemioloog Amrish Baidjoe van Artsen zonder Grenzen. "In een semi-actief conflictgebied kun de eerste dagen de hoofdmoot pakken, misschien haal je 50 procent. Daarna kost het steeds meer moeite om de rest te bereiken. Daar is een permanent staakt-het-vuren voor nodig."

"Je zult veel mensen hebben die niet naar de klinieken willen of kunnen komen", vervolgt Baidjoe. "Elke verplaatsing in een oorlogsgebied kan gevaarlijk zijn. Als er gevechtspauzes van acht of negen uur komen, wat is dan je prioriteit als burger? Checken of je familieleden nog leven, eten vergaren, of een vaccinatie halen voor je kind? Veel mensen zien de noodzaak niet omdat polio nu nog geen groot probleem is in Gaza."

Meer dan polio

Baidjoe, die veel ervaring heeft in crisisgebieden, noemt het "enerzijds goed, maar ook zuur" dat er nu actie komt tegen polio. "Er sterven veel kinderen in Gaza aan van alles en nog wat. Ik snap dat het bestrijden van polio politiek goed ligt, maar het is wel een beetje krom."

"Het probleem is echt niet alleen polio", vervolgt Baidjoe. "Kinderen hebben te weinig te eten, ze krijgen de routinevaccinaties niet en er zijn veel kinderen hebben ledematen verloren. Andere ziekten die door vaccinatie kunnen worden voorkomen, zoals cholera en de mazelen, vormen nu een grotere bedreiging in Gaza."

Om ook die ziekten te bestrijden is eerst een herstel van de medische infrastructuur van Gaza nodig, benadrukt Peeperkorn. "We zeggen het elke keer, en ik wil niet als een grijsgedraaide plaat klinken, maar natuurlijk blijven we oproepen tot een staakt-het-vuren om de gezondheidszorg in Gaza weer op te bouwen."

De WHO heeft gezondheidswerkers opgeleid om de poliovaccins toe te dienen: