Neem jij je telefoon op als je na werk op het terras zit en je baas belt? Werknemers in Australië die niet opnemen hoeven niet meer te vrezen om afgestraft te worden. Daar geldt vanaf deze week een recht om in je vrije tijd onbereikbaar te zijn voor je werk.
Meerdere landen hebben al dergelijke wetgeving, en nu roept vakbond FNV het kabinet op om ook in Nederland wettelijke afspraken hierover te maken. "Daarmee voorkom je burn-outs", zegt FNV-vicevoorzitter Kitty Jong. "Mensen zouden niet 24 uur per dag aan hoeven te staan."
Van een goed werkgever mag je verlangen dat die niet te pas en te onpas buiten werktijd belt.
Volgens Jong gaan veel bedrijven er te makkelijk van uit dat werknemers altijd te mailen of appen zijn. "Bazen kunnen denken: je hebt toch altijd je telefoon bij je? En zeker jongeren en mensen met een tijdelijk contract kunnen denken dat altijd bereikbaar zijn gebruikelijk is."
Die cultuur draagt bij aan een hoge werkdruk, wat tot stress en uiteindelijk een burn-out kan leiden, beaamt hoogleraar arbeidsrecht Evert Verhulp (Universiteit van Amsterdam). "Je wilt dus voorkomen dat de werknemer zich verplicht voelt om ook buiten werkuren altijd maar te reageren op alles wat de werkgever wil."
Afspraken hierover vastleggen juicht Verhulp dan ook toe. "Het effect zal zijn dat bazen alleen buiten werktijd bellen als het echt nodig is. Als er dan gebeld wordt, snapt de werknemer: nu zal het wel echt nodig zijn dus moet ik wel opnemen. Dan is de stress veel minder."
'Wet onnodig'
Maar een nieuwe wet vindt Verhulp onnodig. Er bestaan al normen, deels wettelijk vastgelegd, voor goed werkgeverschap en goed werknemerschap, benadrukt hij. "En van een goed werkgever mag je verlangen dat die niet te pas en te onpas belt."
Voor de FNV is dat allemaal nog te vrijblijvend. Werknemers zouden een wet moeten hebben om op terug te kunnen vallen, vindt Jong. "Daarmee kun je tegen je bellende baas zeggen: mijn werkdag zit erop, in de wet staat dat ik niet hoef te reageren. Een baas mag dan niet zeggen: altijd bereikbaar zijn is hier gewoon de bedrijfscultuur."
Bij dit bedrijf namen ze de scheiding tussen werk en privé wel heel serieus. Om 18.00 uur gingen de telefoons uit en werden de bureaus zelfs met kabels omhoog getrokken:
Veel bedrijven en sommige sectoren hebben al afspraken over telefoneren en mailen buiten werktijd. Verhulp vreest echter dat het lastig is om het recht op onbereikbaarheid in de wet vast te leggen. "Het blijf iets waarover je een goed gesprek moet voeren met je baas. De concrete normen hangen af van de functie en het individu."
De landen die onbereikbaarheid al wel per wet hebben geregeld, geven daar verschillend invulling aan. In sommige gevallen gaat het om een verplichting richting baas en medewerker om onderling afspraken te maken. In andere landen, zoals Australië, is (onbelangrijk) contact buiten werktijd expliciet verboden.
Wet ligt op de plank
Ook symbolisch is het belangrijk om een belverbod in de wet te verankeren, vindt Jong. "Het draagt bij aan de bewustwording dat je in een 24 uurseconomie niet altijd aan hoeft te staan. De maatschappelijke kosten daarvan, maar zeker de kosten voor de mensen zelf, zijn nu te groot."
In 2020 diende de PvdA een wet in om bedrijven en medewerkers te verplichten afspraken te maken over communicatie buiten werktijd. Dat voorstel ligt sindsdien op de plank. Volgende week heeft Jong een kennismakingsgesprek met staatssecretaris Participatie en Integratie Jurgen Nobel (VVD). "Daar ga ik dit weer op tafel leggen."
"Tot nu toe hebben we kabinetten gehad die vooral de werkgevers beschermen als het gaat over arbeidsomstandigheden. We gaan zien of al die partijen die zich recent opgeworpen hebben voor de hardwerkende mensen in Nederland dat nu gaan waarmaken."
