'Ongrijpbare' Mexicaanse drugsbaas kreeg gezicht door spraakmakend interview

De vandaag opgepakte Mexicaanse drugsbaas Ismael Zambada opereerde jarenlang onder de radar en stond bekend als een groot mysterie. Tot hij in 2010 een spraakmakend interview gaf aan een Mexicaanse onderzoeksjournalist.

Julio Scherer Garcia (1926-2015) had al tientallen artikelen gepubliceerd over corruptie en machtsmisbruik binnen de Mexicaanse overheid. Zijn stukken werden goed gelezen, ook door Zambada, een van de oprichters van het beruchte Sinaloa-drugskartel. "Ik waardeer je werk en wil je ontmoeten", stond op een briefje dat de journalist in februari 2010 kreeg toegeschoven.

De uitnodiging leidde later dat jaar tot een interview in het journalistieke tijdschrift Proceso. Ismael Zambada, bijgenaamd Mayo, was toen al een van de meest gezochte drugscriminelen ter wereld, onzichtbaar en ongrijpbaar voor de Mexicaanse en Amerikaanse politie- en opsporingsdiensten.

Smokkel van pijnstiller fentanyl

Een man ook die verantwoordelijk wordt gehouden voor het naar de VS smokkelen van het zeer verslavende fentanyl. Deze synthetische pijnstiller is volgens Washington een van de belangrijkste doodsoorzaken voor Amerikanen tussen de 18 en 45 jaar.

Een man ook van wie alleen een paar oude foto's bekend waren, die zeer voorzichtig te werk ging en niet in het openbaar pronkte met de opbrengsten van zijn drugshandel. Vooral dat laatste onderscheidde hem van die andere Sinaloa-oprichter, Joaquín Guzmán, beter bekend als El Chapo (De Kleine), die in 2019 in de VS tot levenslang werd veroordeeld.

Terug naar het spraakmakende interview uit 2010. Na ritten in verschillende taxi's, auto's en busjes en tussendoor nog een verblijf in een schuilplaats stond journalist Julio Scherer opeens oog in oog met Zambada. Er volgden beleefdheidsuitwisselingen en Zambada liet duidelijk blijken dat hij de boeken en artikelen van de journalist gelezen had en waardeerde.

Geen feestjes en verjaardagen

Daarna kwam er volgens de journalist een bijzonder openhartig gesprek op gang, waarin de drugsbaas vertelde over hoe het gebrek aan een normaal familieleven hem pijn deed, bijvoorbeeld als hij weer eens niet naar een verjaardag van een van zijn vijftien kleinkinderen kon. De drugsbaas vertelde ook over de voortdurende angst om verraden of ontdekt te worden en hoe hij een keer moest rennen toen het Mexicaanse leger hem op de hielen zat.

Maar de kern van het interview was een andere uitspraak van de drugbaas. "Drugshandel is een onderdeel van de samenleving, diepgeworteld, net zoals de overheidscorruptie waar jij over schrijft (...) Als ik me op een dag aangeef, schieten ze me dood en zullen ze blij zijn. Maar de miljoenen die bij deze handel zijn betrokken, krijgen ze nooit klein. Wat de bazen betreft: opgesloten, uitgeleverd of dood, hun vervangers staan al klaar."

De kop van het artikel werd dan ook: "Als ze me pakken of vermoorden, verandert er niets.'

"El Mayo wordt al decennia gezien als de grootste drugsbaas van Mexico en misschien wel van de wereld", zegt voormalig Latijns-Amerikacorrespondent Marc Bessems, die van 2012 tot 2022 voor de NOS verslag deed vanuit Brazilië. Hij beschrijft Zambada als het strategische brein van het beruchte Sinaloa-kartel en als iemand die liever in de schaduw leefde en geen spectaculaire dingen deed.

Nu de drugsbaas in de VS is opgepakt, gaan er volgens Bessems zeker twee dingen gebeuren. "Er komt een bloedige periode aan, want binnen het kartel zal er gevochten worden om Zambada als leider op te volgen. En de komende tijd zullen veel hoge Mexicaanse politici en mensen aan de top van politie en het leger slecht slapen. Want wat gaat Zambada de Amerikanen allemaal vertellen over zijn banden met de top, over omkopingen. Want hoe kan het dat hij al die jaren niet is gepakt?"