Ariane 6-raket succesvol gelanceerd, opsteker voor Europees ruimteprogramma

• Rob Ramaker

De lancering van de eerste Europese Ariane 6-raket is succesvol verlopen. De tientallen meters hoge draagraket steeg om 16.00 uur plaatselijke tijd op vanuit Frans Guyana en heeft tien kleine satellieten aan boord. De vlucht wordt gezien als een belangrijke stap voor het Europese ruimtevaartprogramma.

Zo verliep de lancering:

Na 27 jaar en 117 lanceringen ging vorig jaar de Ariane 5-raket met pensioen. De opvolger had klaar moeten staan, maar de Ariane 6 liep jarenlange vertraging op. Bovendien stond een andere Europese raket, de Vega-C, na een crash aan de grond. Opeens kon Europa niet meer zelfstandig sondes en satellieten lanceren. Tot nu, want deze week moet deze 'lanceercrisis' eindigen.

Door alle tegenslag lanceerde Europa in 2023 maar drie raketten. Normaal zijn dat er zo'n tien per jaar. Diverse missies van de Europese ruimtevaartorganisatie ESA gebruikten een raket van het Amerikaanse bedrijf SpaceX. Nog pijnlijker was dat de Europese Commissie twee Galileo-satellieten, de Europese tegenhanger van het Amerikaanse GPS-systeem, moest laten lanceren met een Amerikaanse raket.

Strategisch belang

Niet alleen vloeide zo Europees (belasting)geld naar een Amerikaanse concurrent, er zijn meer redenen waarom Europa zijn eigen toegang wil tot de ruimte. "De ruimte is van groot strategisch belang", zegt Joost Carpay, adjunct-directeur van het Netherlands Space Office (NSO). "We zijn afhankelijk van satellieten voor bijvoorbeeld tijdmeting, plaatsbepaling, weersvoorspelling, militaire inlichtingen. Dan wil je niet dat een andere mogendheid bepaalt of jij kunt lanceren of niet."

De Ariane 5 had een goede reputatie. Bij 117 lanceringen gingen maar twee raketten verloren. "Het was een superbetrouwbare raket", zegt Erik Laan, ruimtevaartexpert bij hogeschool InHolland. "En dat wordt de Ariane 6 ook, daar heb ik geen enkele twijfel over."

De Ariane 6 kan, afhankelijk van het gewicht van de lading, worden gelanceerd met twee of vier stuwraketten. Ook kan hij eenvoudiger dan zijn voorganger tegelijkertijd satellieten lanceren die in verschillende banen om de aarde komen.

Bovendien is het lanceren van een Ariane 6 goedkoper. De raket is ontworpen om de productie ervan eenvoudiger en goedkoper te maken dan van de Ariane 5.

Ook in Nederland is meegebouwd aan de raket, zoals bij deze fabriek in Oegstgeest:

Als alles volgens plan gaat, heeft Europa na vandaag weer zelfstandig toegang tot de ruimte en zullen de komende Galileo-satellieten en ESA-missies, behalve de lancering van de Hera-sonde, met een Europese raket gelanceerd worden.

Toch staan niet alle seinen op groen. De Europese organisatie voor weersatellieten EUMETSAT besloot eind juni een weersatelliet toch niet met de Ariane 6, maar met een Amerikaanse Falcon 9 te lanceren. Op dat besluit kwam veel kritiek.

"In Nederland is er uitgebreid overlegd, maar uiteindelijk is de beslissing met pijn in het hart gesteund", zegt Carpay van het Netherlands Space Office. Volgens hem gaat het om een eenmalige stap, omdat het een kostbare satelliet is die van vitaal belang is voor de weersvoorspelling. De Ariane 6 heeft zich door al het uitstel nog niet kunnen bewijzen. Opvolgers zullen wel met een Europese raket de ruimte in gaan, zegt Carpay.

Concurrentiestrijd

Het besluit van EUMETSAT voedt de zorgen of de Europese raket de concurrentie wel aankan. Voornaamste concurrent SpaceX lanceert goedkoper, omdat die stuwraketten hergebruikt. De technologie voor hergebruik leek in 2014, toen het ontwerp voor Ariane 6 werd vastgelegd, nog ver weg, maar SpaceX kreeg het in de ontwikkelperiode voor elkaar.

Volgens ruimtevaartdeskundige Laan is de lanceerprijs van een Falcon 9-raket van SpaceX ongeveer 50 miljoen euro, tegen 70 tot 85 miljoen voor een Ariane 6. Ook kreeg de Ariane 6 nog wat Europese subsidies om de raket aantrekkelijker te maken voor de commerciële markt.

Toch vindt Carpay niet dat de boot is gemist. Het is de verwachting dat de Ariane 6 zo'n tien keer per jaar zal lanceren. SpaceX lanceerde in 2023 meer dan negentig raketten, met aan boord veelal satellieten voor het eigen Starlink-communicatiesysteem. "Omdat SpaceX veel vaker lanceert dan ArianeSpace, heb je een heel andere rekensom of het rendabel is om tot herbruikbaarheid te komen."

Project Kuiper

ArianeSpace heeft naast ESA en de Europese Commissie ook commerciële klanten. Een voorname klant is het bedrijf Blue Origin van Amazon-oprichter Jeff Bezos, dat achttien lanceringen inkocht. Blue Origin wil een constellatie van communicatiesatellieten lanceren, het Project Kuiper. Dat moet gaan concurreren met Starlink. Blue Origin wil de lanceringen niet gunnen aan concurrent SpaceX.

Ook op de markt voor telecommunicatiesatellieten is er plek voor Ariane 6, verwacht ruimtevaartdeskundige Laan. Zulke bedrijven wedden niet graag op één paard en lanceren met meerdere bedrijven.

Afgelopen jaren was SpaceX dominant op de commerciële markt voor lanceringen. Het bedrijf lijkt nu meer concurrentie te krijgen. Al toonde Elon Musk, CEO van SpaceX, zich niet onder de indruk van de Ariane 6. Volgens Musk is er geen toekomst voor raketten die niet herbruikbaar zijn.