Planten blijken behulpzaam voor onderzoekers chemische wapenaanval

Wetenschappers van de Universiteit van Amsterdam hebben ontdekt dat planten na een aanval met chemische wapens nog maanden lang bewijs daarvoor bij zich dragen. Het wordt gezien als een belangrijke stap, omdat gifsporen soms snel verdwijnen en slachtoffers niet altijd meer te vinden zijn.

"Gifstoffen reageren met eiwitten die niet alleen in mensen, maar ook in planten zitten. En die blijven wel achter na een aanval", zegt forensische scheikundige Mirjam de Bruin-Hoegée. Zij promoveerde onlangs op het onderzoek bij onderzoeksbureau TNO voor het ministerie van Defensie.

Gifaanval op basilicum

Als gifmoleculen reageren met eiwitten, ontstaat er een zogenoemd adduct. Er zijn verschillende methoden om adducten op te sporen in het menselijk lichaam. De Bruin wilde weten of dit ook kon bij planten.

Hiervoor voerde ze in een laboratorium mini-gifaanvallen uit op onder meer basilicum- en brandnetelplantjes met chloor, mosterdgas en zenuwgiffen. Met succes: ze ontdekte dat gifmoleculen zich op dezelfde manier aan eiwitten binden. "Precies dezelfde marker is terug te vinden. Zelfs tot drie maanden na de eigenlijke blootstelling."

Toename sinds Assad

Het gebruik van chemische wapens is sinds 1997 verboden, maar dat betekent niet dat ze nooit worden ingezet. De Bruin ziet een toename in het gebruik sinds de aanvallen in Syrië in 2018, waar het leger van dictator Assad chloorgas inzette tegen burgers. Andere voorbeelden zijn de vergiftiging van de Russische oppositiepoliticus Aleksej Navalny met het zenuwgif novitsjok en het gebruik van zelfgemaakt mosterdgas door de terreurorganisatie Islamitische Staat.

De Bruin merkt op dat vermoedelijke chemische aanvallen vaak niet worden onderzocht door een gebrek aan bewijs. Ze hoopt dat haar plantenmethode een afschrikkende werking zal hebben, maar benadrukt dat het werk alleen in het laboratorium is getest en het belangrijk is om te zien hoe het in het veld werkt.