Interesse in nieuws daalt verder, maar is dat een probleem?

De interesse in nieuws onder Nederlanders is het afgelopen jaar verder gedaald. Dat meldt het Commissariaat voor de Media in het jaarlijkse Digital News Report, een onderzoek in samenwerking met persbureau Reuters.

In 2018 was 61 procent van de Nederlanders nog 'erg' of 'buitengewoon' geïnteresseerd in nieuws. Vorig jaar was dat percentage 51, en dat is het afgelopen jaar verder afgenomen naar 49. 13 procent zegt helemaal niet geïnteresseerd te zijn in nieuws, 37 procent 'enigszins'.

Volgens mediawetenschapper Mark Deuze van de Universiteit van Amsterdam heeft een daling van interesse vaak te maken met "de manier waarop het nieuws gebracht wordt en de herkenbaarheid ervan. Maar er zijn allerlei redenen, bijvoorbeeld dat de thematiek niet aanspreekt. Jongeren willen onder andere meer aandacht voor lifestyle en klimaat."

Zorgelijke trend?

De onderzoekers van het rapport spreken van "een zorgelijke trend", maar Deuze betwijfelt of het een maatschappelijk probleem is. "Vaak is de veronderstelling dat iedereen op de hoogte moet zijn van alles, maar de vraag is of dat zo is. We kwamen uit een verzuilde samenleving, toen kwam er een tussenfase van massamedia. Nu kijkt bijna niemand meer naar hetzelfde."

Volgens de wetenschapper zijn mensen "ontzettend op de hoogte, maar niet meer van dezelfde dingen." Deuze: "Is dat een probleem? Of hebben we dan iets om over te praten?"

Nieuws via influencers

De interesse in het nieuws daalt vooral onder jongeren tussen 18 en 34, blijkt uit het rapport. In 2021 - tijdens de coronapandemie - zei 61 procent van de jongeren geïnteresseerd te zijn in nieuws, nu is dit nog 33 procent.

Jongeren gebruiken vooral Instagram, YouTube en TikTok om op de hoogte te blijven. Deuze: "Nieuws komt binnen via een whatsappje van een bekende of via een influencer, dat is wel echt een nieuwe ontwikkeling." Volgens het Digital News Report komen mensen op Facebook, Instagram, X en YouTube het vaakst reguliere nieuwsbronnen en journalisten tegen, op TikTok worden influencers vaker genoemd als nieuwsbron.

"Jongeren volgen influencers en als die het over nieuws hebben, wordt dat als belangrijk nieuws gezien", aldus Deuze. "Als de voornaamste bron niet meer van een hardwerkende kwaliteitsjournalist is, maar van een influencer die vooral bezig is met spullen te pluggen en volgers te krijgen, dan is het wel de vraag hoe kijkers die informatie beoordelen."

Over het algemeen beoordelen mensen waarheidsgehalte op gevoel, volgens de wetenschapper. "Al is het bekend dat als nieuws iemand raakt, mensen wel zelf onderzoek gaan doen." Uit het onderzoek blijkt dat de meeste Nederlanders vertrouwen hebben in grote nieuwsmerken zoals de NOS, RTL Nieuws en Nu.nl. Ook negen op de tien jongeren hebben vertrouwen in deze nieuwsmerken.

Chinese journalisten

Influencers worden zelf ook bevraagd over maatschappelijke kwesties, weet Deuze. "Ze worden voortdurend aangesproken: 'Waarom heb jij het vandaag niet over Gaza? Of over klimaatverandering?' Als ze niet aanhaken op maatschappelijke thema's worden ze ook weer massaal ontvolgd."

In een aantal landen, zoals China, gaat een groeiende groep journalisten zich juist gedragen als influencer, zegt Deuze. Meestal gebeurt dat per toeval. Een journalist plaatst dan bijvoorbeeld een post die vervolgens viraal gaat. "En dan zit je opeens met 100.000 nieuwe volgers en wil je de cijfers hoog houden. Je bent dan aan de ene kant een serieuze journalist, maar aan de andere kant moet je dansen naar de pijpen van het algoritme. Je bent in feite ook influencer geworden."

Meer vertrouwen in nieuws in stabiele landen

Het vertrouwen in de journalistiek in Nederland is hoog als je het vergelijkt met andere landen. In Nederland is het 53 procent, in Duitsland 43 procent en in de VS nog maar 32 procent.

Volgens mediawetenschapper Deuze kan je over het algemeen zeggen dat vertrouwen in nieuwsmedia hoger is in stabiele culturen, "Als er veel onrust en schuring is worden instituten minder vertrouwd. In Nederland was dat de afgelopen jaren over het algemeen gelijkmatig."