Rol van kernwapens groeit: 'Kans op ongelukken neemt toe'

De rol van kernwapens is prominenter geworden nu geopolitieke spanningen oplopen. Dat meldt het internationale vredesonderzoeksinstituut SIPRI. Directeur Dan Smith roept de grote machten om een "stap terug te doen en na te denken".

In het jaarrapport concludeert SIPRI dat spanningen rondom oorlogen in Oekraïne en Gaza de nucleaire diplomatie hebben verzwakt, terwijl de totale voorraad operationele kernkoppen blijft groeien. Volgens de onderzoekers hebben kernwapens sinds de Koude Oorlog niet meer zo'n prominente rol gespeeld in de internationale betrekkingen.

Dat heeft een aantal oorzaken, zegt Niels van Willigen, universitair hoofddocent internationale betrekkingen aan de Universiteit Leiden in het NOS Radio 1 Journaal. "Allereerst inderdaad door die oorlog in Oekraïne." Sinds de Russische invasie van februari 2022 in Oekraïne heeft Rusland meerdere keren gedreigd met het inzetten van kernwapens.

Belang neemt toe

Maar het begint eigenlijk al eerder, zegt Van Willigen. "Alle negen kernmachten (de VS, Rusland, China, het VK, Frankrijk, India, Pakistan, Noord-Korea en Israël, red.) zijn bezig met het uitbreiden en moderniseren van hun kernwapenarsenaal. Het belang van kernwapens neemt toe."

Dat betekent volgens Van Willigen niet dat de kans groter is dat de kernwapens ook daadwerkelijk gebruikt zullen worden. "Die drempel ligt heel hoog. Je dreigt er vooral mee, maar je kunt ze eigenlijk niet gebruiken. Daarmee zou je een enorm taboe doorbreken. Het zou een heel nieuwe situatie in de wereld betekenen en het risico op een kernoorlog vergroten."

Toch is de huidige ontwikkeling volgens de hoogleraar een risico. "Als landen moderniseren, neemt de kans op ongelukken toe. Er kunnen lanceringen plaatsvinden die niet de bedoeling zijn, waarmee landen vervolgens een kernoorlog ontketenen."

Veel afspraken die zijn gemaakt om het risico op een kernoorlog zo klein mogelijk te maken zijn verdwenen, zegt Van Willigen. "Die diplomatie zou weer op gang moeten komen met alle landen die kernwapens hebben." China was bijvoorbeeld geen onderdeel van die verdragen, maar zou dat wel moeten zijn, zegt Van Willigen. "Maar zowel China, als de VS en Rusland hebben geen interesse in het opstellen van nieuwe verdragen."

China grote kernmacht

Volgens een schatting van SIPRI zijn er wereldwijd ruim 12.000 kernwapens. Rusland en de VS bezitten samen bijna 90 procent van alle kernwapens. Maar China is hard bezig aan een opmars, aldus Van Willigen. "De verwachting is dat als China in dit tempo doorgaat, het land in 2030 ook een grote kernmacht is.

Het instituut noemt het een tegenslag dat Rusland vorig jaar het laatste nog bestaande nucleaire verdrag met de Verenigde Staten heeft opgeschort.