Heleen D'Haens
correspondent Italië
Heleen D'Haens
correspondent Italië
"Het feestje is voorbij", sprak Giorgia Meloni in 2022 waarschuwend in de richting van Brussel. Als de radicaal-rechtse politica het tot premier zou schoppen, zou ze "de belangen van de Italianen weer op één zetten". Wat ze precies bedoelde, wist niemand. Maar het feit dat Meloni vanuit de oppositie regelmatig had aangestuurd op een Italiexit (een vertrek van Italië uit de EU) beloofde voor Europagezinde Italianen weinig goeds.
Nog geen twee jaar later wordt de soep veel minder heet gegeten. Van roeptoeterend buitenbeetje schopte de Italiaanse premier het tot een politica waar in Brussel niemand omheen kan. Zowel bij radicaal-rechts als in het centrum flirten Europese politici openlijk met haar. Meloni kan bepalend zijn voor de richting van de EU in de komende jaren.
Orbán-fluisteraar
Dat Meloni wel degelijk bereid is tot Europese samenwerking bleek al vlak na haar verkiezing. Haar eerste buitenlandse bezoek was aan Brussel. "Wat ze heel knap gedaan heeft, is zichzelf in enkele maanden tijd een mainstream imago aanmeten", zegt Daniele Albertazzi, politicoloog aan de universiteit van Surrey.
Op Italiaans initiatief kwamen er Europese deals met Tunesië en Egypte, die in elk geval voorlopig resulteren in een sterke afname van het aantal migranten dat over zee Italië bereikt. Ook werd na tien jaar steggelen een akkoord gesloten over een nieuw Europees migratiepact.
Bij onderhandelingen over uiteenlopende onderwerpen, van migratie tot steun aan Oekraïne, komt het bovendien van pas dat Meloni een uitstekende relatie heeft met de Hongaarse premier Orbán, die in Brussel regelmatig dwarsligt. Een ambtenaar in Brussel zei tegen persbureau Reuters dat de Italiaanse premier daarom ook wel "de Orbán-fluisteraar" wordt genoemd.
Win-win met Von der Leyen
De pragmatische Meloni bleek zo een nuttige partner voor commissievoorzitter Ursula von der Leyen, die haar ook opvallend vaak bezoekjes bracht. "Een relatie waar beide politici enorm bij te winnen hebben", zegt Albertazzi. "Meloni heeft als Italiaans premier baat bij goede relaties in Brussel. En voor Von der Leyen is Meloni's steun mogelijk nodig om opnieuw commissievoorzitter te worden."
Giorgia Meloni is populair in eigen land. Naar verwachting zal haar partij zo'n 30 procent van de stemmen halen. Gezien het grote aantal Europarlementariërs dat Italië levert, kan haar partij bij het bepalen van de nieuwe commissievoorzitter doorslaggevend zijn. Daarnaast heeft ze als voorzitter van haar Europese fractie ook invloed op andere rechtse partijen, zoals het Spaanse Vox en de Poolse PiS.
Meloni ziet Europa het liefst bestuurd door een coalitie van gematigd rechts en radicaal-rechts, net als in Italië. In ruil voor haar steun zou Von der Leyen Italië dan weer een hoge positie kunnen toespelen in de commissie.
Le Pen wil ook samenwerken
Niet alleen Von der Leyen maakt openlijk avances: ook de Franse Marine Le Pen doet dat. Haar partij Rassemblement National is deel van een andere fractie in het Europese Parlement, Identiteit en Democratie, waar ook de PVV bij aangesloten is. Maar na de Europese verkiezingen wil ze graag een groter radicaal-rechts blok vormen.
Meloni houdt die optie vooralsnog af, hoewel ze een nauwere samenwerking op rechts niet uitsluit. "We hebben gemeenschappelijke belangen, bijvoorbeeld als het gaat om het bestrijden van illegale migratie, een pragmatische benadering van de energietransitie, en het verdedigen van de Europese culturele identiteit", zei ze enkele weken geleden op een economisch forum.
'Niet terug naar de hoek'
Wie uiteindelijk Meloni's steun krijgt, zal deels afhangen van de verkiezingsuitslag. "Maar het zou mij erg verbazen als Meloni na de verkiezing nauwere banden aanknoopt met de club van Le Pen, waartoe ook Wilders behoort", zegt politicoloog Albertazzi. "Ideologisch hebben ze veel gemeenschappelijk. Maar er zijn ook thema's waarover ze het onderling niet eens zijn. De steun aan Oekraïne bijvoorbeeld, of de positie jegens de NAVO."
Meloni heeft daarnaast sterk geïnvesteerd in de relatie met de club van Von der Leyen, waardoor het volgens Albertazzi "heel raar zou zijn als ze teruggaat naar Le Pen en Salvini. Dat is echt het hoekje met de stoute jongens. En een hoek die in Europa door de interne verdeeldheid vrijwel geen impact heeft."
Meloni zelf hult zich voorlopig in stilzwijgen. Op campagnebijeenkomsten houdt zij het bij haar verkiezingsslogan: "Italië verandert Europa." Dat zou na 9 juni zomaar kunnen gebeuren.
