Europa in de praktijk: bedrijven aansprakelijk voor productieketen, ook ver buiten EU
Volgende week donderdag kiest Nederland nieuwe leden van het Europees Parlement. Namens Nederland zitten straks 31 mensen in die Europese volksvertegenwoordiging. Wat heeft het parlement de afgelopen jaren besloten? In een serie van vijf artikelen zoomen we in op hoe het Europees Parlement onze levens raakt. Vandaag: de anti-wegkijkwet voor grote bedrijven.
Over deze wet is jarenlang onderhandeld. Hij heet voluit Corporate Sustainability Due Diligence Directive, en komt hierop neer: grote bedrijven zijn verantwoordelijk voor mens en milieu in hun hele toeleveringsketen. Ze moeten weten wat daar gebeurt, en ze moeten actie ondernemen tegen onder meer kinderarbeid, ontbossing, dwangarbeid en slechte werkomstandigheden.
Europarlementariër Lara Wolters (PvdA) speelde een grote rol bij de totstandkoming van de wet. In het debat in het parlement zei ze: "We maken een fundamentele keuze: accepteren we dat mensen aan de andere kant van de wereld onder onveilige omstandigheden en voor een paar euro per dag onze T-shirts maken?"
Zo werkt het
De wet gaat gelden voor bedrijven met meer dan duizend werknemers en een omzet boven de 450 miljoen euro. Een groot textielbedrijf kan straks niet meer zeggen dat het niets weet van slechte arbeidsomstandigheden in het naaiatelier van een onderaannemer. Chocolademerken moeten erop toezien dat er geen slavenarbeid plaatsvindt op de plantages waar hun cacaobonen vandaan komen.
De grote winst is volgens Wolters dat de afspraken niet vrijblijvend zijn. "Had je kunnen of moeten weten dat er iets niet klopt, en heb je er niks aan gedaan, dan kun je voor de rechter worden gesleept of je kunt een boete krijgen."
In de praktijk
Sommige bedrijven werken nu al aan beter toezicht in hun keten. Textielbedrijf Zeeman doet dat vrijwillig. In het enorme distributiecentrum in Alphen aan de Rijn komen dozen met kleren binnen uit China, Turkije, Pakistan, Bangladesh en India.
Bo Duijvestijn reist voor Zeeman naar die landen om de fabrieken te bezoeken. Daar let ze op onder meer de veiligheid voor werknemers. Als er misstanden zijn, kunnen werknemers die anoniem melden.
Zeeman wil onder meer dat werknemers een leefbaar loon krijgen. "Ze worden in al die landen volgens het minimumloon betaald," zegt Duijvestijn, "maar dat is soms te weinig om van te leven. Daarom willen wij dat ze leefbaar loon krijgen."
De Europese regels gaan over veel meer, zegt manager Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen Arnoud van Vliet. In de textielsector zijn vooral de arbeidsomstandigheden een zorg. "De grootste risico's zijn nu bij katoenplantages en spinnerijen. Het is moeilijk om precies te weten wat in al die verre landen gebeurt. Maar we hebben ook lokale partners die daar voor ons controleren."
Zeeman wil voorop lopen op dit gebied en de Europese wetgeving gaat daarbij helpen, zegt Van Vliet. "Dit gaat ons helpen om te versnellen, omdat het verplicht wordt voor iedereen."
Zijn collega Duijvestijn vult hem aan: "Nu zie je eigenlijk dat ieder merk iets anders vraagt aan fabrieken. Wij zijn vaak de eersten met eisen, het helpt enorm als we dan niet meer alleen staan".
Er zijn in de textielbranche eerder al heel wat intenties, convenanten en voornemens geweest. Maar nu worden het verplichtingen. "Het goede daarvan is dat je een gelijk speelveld krijgt", zegt Van Vliet. "Het wordt eerlijker en transparanter".
Kleine bedrijven vallen niet onder de Europese wetgeving, maar ook zij zullen anders gaan werken, denkt hij. "De verplichtingen die wij hebben gaan we ook neerleggen bij kleinere bedrijven waar we inkopen, en zo krijg je een kettingreactie."
Zwaarbevochten
De wet kwam er niet vanzelf. Er is tot het laatste moment hard tegen gelobbyd door grote bedrijven, die wilden dat sancties uit de wettekst verdwenen. "Ik heb nog nooit zoiets meegemaakt in Brussel", zegt Europarlementariër Wolters. "De stemming was echt spannend. Ik vroeg me soms af: kunnen we in Europa zelfs niet de handen op elkaar krijgen voor een wet tegen kinderarbeid en ontbossing?! Maar het is gelukt."
Als gevolg van de wet kunnen sommige producten wel iets duurder worden. Volgens Wolters mag dat geen probleem zijn. "Als wij een paar cent meer betalen zodat aan de andere kant van de wereld iemand een leefbaar loon betaald krijgt, dan is dat het dubbel en dwars waard", vindt ze.
Bo Duijvestijn van Zeeman denkt dat ook. "We moeten consumenten goed uitleggen wat er verbeterd is in de keten, waarom het een eerlijkere prijs is."
