Biodiversiteitsdoelen niet binnen bereik, toont nieuw dashboard

• Francien Yntema

  Redacteur binnenland

Nederland ligt niet op koers om de biodiversiteitsdoelen voor 2030 te halen. Dat toont een nieuw dashboard dat natuurkennisinstellingen vandaag lanceren. Het dashboard laat in één oogopslag zien hoe de biodiversiteit ervoor staat en waar de kansen liggen om bij te sturen. Als er niets verandert, haalt Nederland geen van de veertien doelen.

"We hebben in Nederland meer dan honderd initiatieven om de biodiversiteitscrisis tegen te gaan", zegt Coenraad Krijger, een van de initiatiefnemers van het dashboard. "Van de stikstofdoelen tot de bossenstrategie en van doelen voor natuurgebieden tot de bijenstrategie en burgerinitiatieven. We wisten alleen niet wat de optelsom van die initiatieven was; zijn we op de goede weg? Daar geeft dit dashboard antwoord op."

Soortenrijkdom

Wereldwijd staat de biodiversiteit - de soortenrijkdom van al het leven op aarde - zwaar onder druk. Daarom hebben bijna 200 landen eind 2022 op een VN-top in Montreal doelen opgesteld om de achteruitgang te stoppen en de biodiversiteit te herstellen.

Doelen voor 2030 zijn bijvoorbeeld het beschermen van 30 procent van het land- en wateroppervlak en het terugbrengen van het gebruik van pesticiden. Het ministerie van LNV werkt op dit moment aan de Nederlandse uitwerking van de internationale afspraken.

Bestuivers en consumptie

Het dashboard toont in hoeverre Nederland op koers ligt om de doelen in 2030 te halen. "Op basis van wetenschappelijke kennis hebben we bepaald welke doelen uit Montreal écht van belang zijn voor Nederland", zegt Krijger.

Het dashboard bevat veertien doelen op het gebied van biodiversiteit, ruimte voor natuur, drukfactoren en systeemverandering. Swipe om te zien hoe Nederland op de verschillende doelen scoort:

Een aantal doelen in het dashboard gaat over het eindresultaat: bestuivende insecten moeten zich bijvoorbeeld herstellen, net als vogels en andere beschermde soorten. Ook zijn er doelen die gaan over de randvoorwaarden voor herstel. Denk aan het verminderen van bestrijdingsmiddelen, aan duurzamere consumptie en aan geld voor natuurherstel.

Ieder doel heeft één of meer indicatoren die aangeven of het de goede kant opgaat. Om bijvoorbeeld te bepalen of de bestuivers zich herstellen, kijken de wetenschappers naar de aantallen dagvlinders in graslanden omdat ze dat de betrouwbaarste maat vinden voor de staat van de bestuivers. En om vast te stellen of de consumptie verduurzaamt, kijken de onderzoekers of het eetpatroon plantaardiger wordt en hoeveel landoppervlak er nodig is voor alle consumptie.

Nederland ligt niet op koers om de bestuivers te laten herstellen. Het aantal dagvlinders neemt juist af:

Rood betekent dat het doel voor 2030 steeds verder uit zicht raakt. Oranje staat voor een stabiele trend, waarbij het doel nog niet binnen bereik is. Groen betekent dat Nederland op koers ligt om het doel van 2030 te halen. Voor doelen die grijs zijn is ofwel nog geen meetbaar doel vastgesteld of is nog geen goede indicator beschikbaar.

Rood en oranje

Op dit moment zijn de meeste doelen rood of oranje, twee zijn er grijs. "We hopen dat dit dashboard bewustwording creëert en inzicht geeft in de complexe materie van biodiversiteit", zegt Krijger. "En dat het overheden, bedrijven en natuurbeheerders inzicht geeft in de knoppen waaraan ze kunnen draaien. Bijvoorbeeld door oorzaken van biodiversiteitsverlies weg te nemen en bij te dragen aan systeemverandering."

Er zijn wat lichtpuntjes. Zo gaat het bijvoorbeeld goed met de overgang naar een plantaardig eetpatroon. Toch staat het bijbehorende doel - consumptie en productie verduurzamen - op rood. Reden is dat de hoeveelheid land die nodig is voor onze consumptie - de andere indicator bij dit doel - stijgt. En de slechtst scorende indicator bepaalt de stoplichtkleur.

Een aandeel plantaardige eiwitten in het Nederlandse eetpatroon neemt toe:

Lokaal kan de situatie afwijken van het landelijke beeld. In Nationaal Park Weerribben Wieden bijvoorbeeld is de biodiversiteit relatief hoog. "Daar doen ze veel moeite om overtollige voedingsstoffen uit het water te krijgen voordat dit het gebied in stroomt", zegt ecoloog Michiel Wallis de Vries van SoortenNL.

Helder water

"Het gevolg is een betere waterkwaliteit; helder water met veel waterplanten. We zien in De Wieden dat soorten zoals de gevlekte witsnuitlibel en de watersnip toenemen, terwijl die het landelijk juist moeilijk hebben."

Biodiversiteit is op allerlei manieren van belang, stelt Wallis de Vries. "Zonder de bestuivers zouden veel producten uit onze supermarkt verdwijnen. Van appels en aardbeien tot koffie en chocolade; een belangrijk deel van die gewassen wordt bevrucht door wilde bestuivers. Maar biodiversiteit betekent ook een groene omgeving waarin we gezond kunnen blijven."