Aantal trekkende zoetwatervissen wereldwijd met meer dan 80 procent afgenomen
Het gaat erg slecht met trekvissen als zalm, paling en stekelbaars. Het aantal trekkende zoetwatervissen is tussen 1970 en 2020 wereldwijd met meer dan 80 procent afgenomen, blijkt uit een onlangs gepubliceerd rapport van de Living Planet Index. Dat heeft verstrekkende gevolgen voor zoetwaterecosystemen, maar ook voor de voedselzekerheid van honderden miljoenen mensen, waarschuwt het rapport.
Trekkende zoetwatervissen zijn vissen die zich verplaatsen tussen zoetwater- en zoutwatergebieden. In sommige gevallen zwemmen trekvissen hele continenten af. Daarna keren ze terug naar de stroom waarin ze geboren zijn, bijvoorbeeld om daar hun eitjes te leggen.
Althans, als zij onderweg niet tegen obstakels aan zwemmen. Door dammen, stuwen en sluizen in rivieren kunnen ze hun paai- en voedselgebieden vaak niet bereiken. Ook vervuiling door onder meer stedelijk en industrieel afvalwater vormt een bedreiging voor de trekvissen.
De populaties nemen overal ter wereld af, maar het snelst gaat het in Zuid-Amerika en het Caribisch gebied. Daar daalde het aantal zoetwatervissen in 50 jaar met 91 procent. Maar ook in Europa zijn de gevolgen groot: onderzoekers stelden een daling van 75 procent vast.
'Connectie tussen zee en land'
Merijn Hougee is hoofd internationale landschappen van het Wereld Natuur Fonds en ziet dat de afnemende populatie trekvissen vergaande gevolgen heeft voor de gezondheid van ecosystemen wereldwijd. "Trekvissen zijn in principe de connectie tussen land en zee. Neem bijvoorbeeld de zalm: als die in de zee eet, slaat hij voedingsstoffen op in zijn lijf en neemt die vervolgens mee stroomopwaarts. Daar zijn die vis en zijn jongen weer de prooi van verschillende roofdieren", geeft hij als voorbeeld.
"Als je die schakel ertussenuit haalt, verstoor je het hele systeem", waarschuwt Hougee. Verschillende onderzoeken wijzen bijvoorbeeld uit dat de afname van de zalmpopulatie direct invloed heeft op de beerpopulatie.
In 2019 ging een foto van een uitgemergelde grizzlybeer de wereld over. Volgens onderzoekers lag de afnemende zalmpopulatie hier aan ten grondslag:
Niet alleen roofdieren als de lynx en de beer, maar ook honderden miljoenen mensen zijn wereldwijd afhankelijk van trekvissen voor voeding of inkomen. Vooral de voedselzekerheid van kwetsbare gemeenschappen in Azië, Afrika en Latijns-Amerika komt in het gedrang wegens de afname van trekvissen. Voor veel inheemse volkeren zijn trekvissen een essentieel onderdeel van de cultuur.
Ook in Europa heeft de afnemende populatie directe gevolgen, ziet Hougee. "Op de Donau zijn verschillende gemeenschappen afhankelijk van trekvissen voor hun inkomen. In bepaalde regio's in Scandinavië draagt sportvissen substantieel bij aan de economie."
Lichtpuntjes
Verschillende initiatieven moeten de neerwaartse trend een halt toeroepen. Zo werkt Hougee mee aan het in kaart brengen van dammen en andere obstakels die niet meer gebruikt worden, maar trekvissen wel in de weg zitten. "In Europese rivieren liggen 150.000 dammen die niet meer gebruikt worden", vertelt Hougee. "Wij adviseren overheden die dammen te verwijderen, om de routes zo weer 'bezwembaar' te maken. Daarnaast proberen we te zorgen dat grote dammen die nog wel gebruikt worden weer 'passeerbaar' worden. Dat kan bijvoorbeeld door een opening aan te leggen voor trekvissen, een zogenoemde vispassage."
Afgelopen jaar werden er in vijftien Europese landen bijvoorbeeld een recordaantal dammen verwijderd, zegt Hougee. "Het waren er 487. Dat was een toename van 50 procent ten opzichte van het jaar daarvoor, en dat is toch een lichtpuntje."
