Computer herkent sarcasme steeds beter

Als je iemand laat schrikken en die persoon reageert kalmpjes met "O mijn god. Ik krijg een hartaanval', dan weet je: dit is niet serieus. Computers daarentegen hebben de grootste moeite om zo'n opmerking te herkennen als sarcasme. Maar dat is aan het veranderen: onderzoekers van de Rijksuniversiteit Groningen hebben een algoritme ontwikkeld dat sarcasme kan herkennen.

De taalonderzoekers Xiyuan Gao, Shekhar Nayak and Matt Coler - uit China, India en de VS - vonden elkaar en trainden het nieuwe algoritme met data over sarcastisch taalgebruik. Vervolgens kreeg de zogenoemde sarcasmedetector stukjes audio te horen uit de comedy-series Friends en The Big Bang Theory. Daar wist de detector heel aardig raad mee: in 74 procent van de gevallen herkende het de sarcastische opmerkingen van de personages Penny, Raj, Joey en Chandler.

En ook niet onbelangrijk: het algoritme wist met ongeveer evenveel succes aan te geven wanneer het niét om sarcasme ging. De onderzoekers presenteerden hun resultaten vandaag op een bijeenkomst van de Acoustical Society of America.

Weinig data

Eenvoudig was het onderzoek niet, omdat er maar weinig data beschikbaar waren om het model te trainen. De onderzoekers moesten het doen met slechts vier uur aan audio die verrijkt is met allerlei gegevens over de sarcastische bedoelingen van sprekers. "Dat was een groot probleem voor ons", zegt spraaktechnoloog Matt Coler, een van de onderzoekers.

Om het toch tot een goed einde te brengen, keken de onderzoekers naar zo veel mogelijk variabelen. Hoe is de toonhoogte van de sprekers? Hoe snel praten ze? Hoeveel variatie zit er in de toonhoogte? Wat is de intensiteit van de spraak? Komt de betekenis van de woorden overeen met de emoties in de stem?

Daarbij werd duidelijk dat mensen in alle talen vaak iets langzamer spreken als ze een sarcastische opmerking maken. Maar de toonhoogte verschilt weer per taal. In het Engels en Duits gaat de toonhoogte omlaag, en varieert die ook minder. Dus als Chandler in de Amerikaanse serie Friends aan het schrikken wordt gemaakt en langzaam en gelijkmatig zegt dat hij een hartaanval krijgt, dan is dat voor het algoritme een duidelijke indicatie dat er sprake is van sarcasme.

Gezichtsuitdrukkingen

In het Italiaans, Frans en Kantonees stijgt de toonhoogte juist, en neemt ook de variatie toe. Een goede sarcasmedetector zal dus per taal getraind moeten worden. Sowieso willen de onderzoekers hun detector doorontwikkelen. "De uitdaging is om niet alleen naar het geluid van de spraak te kijken, maar bijvoorbeeld ook naar de context waarin een uitspraak wordt gedaan", vertelt Coler. "En gezichtsuitdrukkingen zijn ook een heel accurate voorspeller van sarcasme."

Het onderzoek maakt deel uit van pogingen om de communicatie tussen mensen en computers menselijker te maken. Als computers de nuances van menselijke communicatie beter begrijpen, kunnen ze er ook beter op reageren, is het idee. Het Amerikaanse techbedrijf OpenAI zette eerder deze week nog stappen in die richting met een nieuwe versie van ChatGPT.

De sarcasmedetector moet op termijn ook concrete toepassingen krijgen. Want mensen met autisme en bepaalde vormen van dementie en schizofrenie hebben vaak moeite om sarcasme te herkennen. Een detector zou hen daar bij kunnen helpen, denken de onderzoekers, bijvoorbeeld door met behulp van een polsbandje een trilling te geven: pas op, sarcasme!