Experts bepleiten grondige veranderingen om 'diabetescrisis' te lijf te gaan

• Joey Frankhuisen

  Redacteur online

Meer dan 1,4 miljoen Nederlanders hebben een grote kans om diabetes type 2 te krijgen, heeft het Diabetes Fonds gisteren laten weten na onderzoek van Maastricht University. Volgens het fonds heeft Nederland te maken met een "diabetescrisis". Het gaat om een stijging van 300.000 patiënten ten opzichte van 2018.

Het type suikerziekte diabetes 2 wordt onder meer veroorzaakt door een ongezonde leefstijl. De manier waarop de samenleving is ingericht maakt het leiden van een gezond leven te moeilijk, stellen experts.

Volgens hoogleraar diabetologie Hanno Pijl worden Nederlanders door de samenleving zoals hij nu is ingericht continu de verkeerde kant op gestuurd. "Als je ergens op het station loopt, word je onophoudelijk geconfronteerd met ongezonde voeding. Veel mensen zitten op hun werk de hele dag achter een bureau", licht hij toe. "Zo zijn er veel dingen die het ons moeilijk maken om gezond te leven."

Niet in de Schijf van Vijf

Dat blijkt ook uit de cijfers: 80 procent van de producten in de supermarkt valt niet in de Schijf van Vijf. De meeste aanbiedingen in supermarkten stimuleren ongezonde voedselkeuzes, blijkt uit onderzoek van onder meer Wageningen University & Research, de Vrije Universiteit Amsterdam en de Universiteit Utrecht.

Anne Roefs, hoogleraar psychologie en neurowetenschappen van abnormaal eetgedrag, ziet ook hoe moeilijk het is om te kiezen voor een gezonde leefstijl. "Het is natuurlijk ontzettend overweldigend, die voedselomgeving. Overal waar je kijkt zie je lekker en ongezond eten. Als je gezond wil leven, moet je daar continu weerstand aan bieden. Dat lukt natuurlijk niet altijd."

"Je kunt je afvragen tot in hoeverre je hier echt keuzevrijheid in hebt", zegt Roefs. "Je bent er natuurlijk zelf bij als je iets ongezonds uitkiest, maar we worden continu bespeeld door marketing. Het doel van de voedselindustrie is zoveel mogelijk geld verdienen, niet om jou een gezond dieet voor te schotelen."

Daarbij komt nog dat een gezonde leefstijl tijd en moeite kost, vertelt ze. "Veel mensen hebben een stressvol en druk leven. Zie dan nog maar eens tijd te vinden om gezonde gewoonten op te bouwen."

Industriële revolutie

De oorsprong van onze ongezonde samenleving ligt volgens hoogleraar diabetologie Pijl in de industriële revolutie. "De mens heeft eeuwenlang geleefd zonder deze verleidingen. Suiker vinden wij bijvoorbeeld zo lekker, omdat wij dat dat vroeger alleen in gezonde voeding zoals rijp fruit tegenkwamen. Nu hebben wij ontdekt hoe wij dat uit suikerbieten kunnen halen en stoppen we dat overal in", geeft hij als voorbeeld.

"Zo werken onze evolutionaire behoeften ons keihard tegen", vervolgt hij. "Met technologie weten we onze verlangens maximaal te bevredigen."

Voedselomgeving

Door de jaren heen nam de politiek al een aantal maatregelen die moeten bijdragen aan een gezondere bevolking. Zo kwam in 2018 het Nationaal Preventieakkoord tot stand om roken, problematisch alcoholgebruik en overgewicht tegen te gaan. Begin dit jaar werd de belasting op alle non-alcoholische dranken die suiker bevatten verhoogd naar 21 procent.

Volgens onderzoeker Maartje Poelman, universitair hoofddocent consumptie en gezonde leefstijl aan Wageningen University, zetten de huidige maatregelen geen zoden aan de dijk. "Er worden nu vooral maatregelen genomen voor mensen die al ziek zijn, maar bijna de hele gezondheidswetenschappelijke gemeenschap zegt dat er naar de voedselomgeving gekeken moet worden om te voorkomen dat mensen überhaupt ziek worden", zegt ze.

Volgens haar is het onjuist om mensen die het niet lukt een gezonde leefstijl te onderhouden neer te zetten als lui. "Uit onderzoeken blijkt juist dat het ontzettend moeilijk is om gezonde keuzes te maken door de manier waarop hun omgeving is ingericht."

Systeemverandering

Alle drie de experts stellen dus dat een systeemverandering nodig is om erger te voorkomen. Dat houdt in dat er reeks maatregelen moet worden genomen, die de continue ongezonde verleidingen moeten wegnemen.

Zo vinden ze dat er meer balans moet komen in het aanbod in de supermarkt, moet de marketing van ongezond eten richting kinderen en jongeren aan banden worden gelegd en moeten scholieren gezonder eten voorgeschoteld krijgen in de kantine.

Volgens hoogleraar Pijl moeten we ons zelfs afvragen of aanbieders van ongezond voedsel, zoals fastfoodketens, überhaupt een plek moeten hebben op de voedselmarkt. "Dat is een enorme verandering, maar om al die ziekten te voorkomen zal er toch iets moeten veranderen."

Poelman en Roefs voorzien dat zulke maatregelen op weerstand kunnen stuiten. "Maar nu staan we betutteling van marketingbureaus wel toe, maar regulering van de overheid niet", aldus Roefs.