Oekraïne verzamelt traangasgranaten als bewijs inzet chemische wapens Rusland
Christiaan Paauwe
correspondent Midden- en Oost-Europa
Oekraïense militairen verzamelen gebruikte traangasgranaten om te bewijzen dat Rusland chemische wapens inzet. Militairen aan het front zeggen dat de wapens al sinds het begin van de oorlog worden gebruikt, maar dat Rusland ze de afgelopen maanden steeds meer inzet. Het Oekraïense leger heeft aan de NOS twee granaten laten zien die onlangs zouden zijn meegenomen uit de loopgraven.
Soldaat Dmytro (24) zegt aan het front in de Donbas al twee keer te zijn bestookt met dit soort traangasgranaten. De eerste keer was volgens hem laat in de avond eind februari toen ze schuilden in een loopgraaf. "We hoorden een granaat vallen, maar in plaats van een explosie daarna bleef het stil", zegt Dmytro. Kort daarna roken ze het gas, en zette zijn eenheid snel een gasmasker op. Maar Dmytro ademde wel een keer in. Hij werd direct kortademig, moest hoesten, zijn ogen gingen tranen en delen van zijn lichaam die niet beschermd waren met kleding, waaronder zijn gezicht, gingen branden.
Gisteren beschuldigde de VS Rusland ervan structureel chemische wapens te gebruiken. Het Russische leger zou onder meer het giftige chloorpicrine inzetten, een zwaar soort traangas waardoor slachtoffers moeite krijgen met ademen en branderige ogen kunnen krijgen. Washington leverde hiervoor geen bewijs. In de verklaring zei de VS ook dat Rusland regulier traangas gebruikt. Hoewel traangas wereldwijd veel wordt gebruikt door politie tijdens demonstraties, is het volgens het Verdrag chemische wapens verboden om het in te zetten in oorlogssituaties.
Kapitein Kyrylo is als specialist in nucleaire, biologische en chemische wapens ook gestationeerd aan het front. Hij laat twee granaten zien. Een ervan is een ongebruikte traangasgranaat nog uit de Sovjet-tijd, volgens hem 'een trofee' die is meegenomen uit de loopgraven. De ander is een nieuwere granaat geproduceerd in 2023. Hij heeft volgens Kyrylo een Oekraïense frontsoldaat het leven gekost. "Hij ademde het gas in en bleek een allergische reactie te hebben", zegt de officier.
Standaardpraktijk
Het gebruik van deze granaten is geen uitzondering, maar volgens Kyrylo standaardpraktijk van Rusland geworden. "Ze hebben er veel van", zegt hij. De herkomst van de granaten is niet onafhankelijk te verifiëren door de NOS. Maar dat Rusland dit soort wapens inzet, daar waarschuwen deskundigen al langer voor. Eerder in de oorlog waren er beschuldigingen dat ook Oekraïne ze gebruikt, al zijn er daarvoor geen harde bewijzen. "Daar heb ik nog nooit van gehoord", bezweert Kyrylo.
Kyrylo vertelt over de granaten die zijn gevonden:
Op video's die op Russische Telegramkanalen worden gedeeld, is te zien hoe de granaten met drones boven Oekraïense posities worden ingezet. Militairen die in de loopgraven of in bunkers schuilen, worden ermee naar buiten gejaagd waardoor ze kwetsbaar zijn en gedood kunnen worden. Het maakt de situatie aan het front voor Oekraïne aanzienlijk moeilijker, weet Kyrylo. "Daarom besteden we steeds meer tijd aan beschermende maatregelen, zoals het dragen van gasmaskers."
'Mag gewoon niet'
Anneleen van der Meer, docent oorlogsstudies aan de Universiteit Leiden, zegt dat de Oekraïense aantijgingen passen in een patroon. "We horen dit sinds het begin van de oorlog, en de afgelopen maanden zien we het aantal beschuldigingen toenemen." Volgens de deskundige zijn de soorten gas in de Russische granaten zwaarder dan het traangas dat in Nederland wordt ingezet.
"Afgesproken is dat dit soort middelen verboden zijn op het slagveld", zegt Van der Meer. "Dan maakt het niet uit of het een licht chemisch wapen is of iets heel zwaars. Of het een chloorgas is of een zenuwgas, het mag gewoon niet." Een officieel onderzoek van de Organisatie voor het Verbod op Chemische Wapens is er nog niet. Het Kremlin ontkent dat Rusland chemische wapens inzet.
Soldaat Dmytro zegt dat hij sinds de aanval stottert - al kan hij niet uitsluiten dat dit ook komt door een hersenschudding - en dat zijn conditie zwak is. Hij hoopt verder hersteld te zijn voor zijn huwelijk over een maand. "Ik wens het niemand toe om zo'n chemische aanval mee te maken. Maar ik vecht door, omdat ik het kan."
