Raad van State kraakt plan Kamer om gesprek advocaat en cliënt af te luisteren
De Raad van State kraakt de wetswijzigingen die de Tweede Kamer heeft aangenomen om het regime in de zwaarst bewaakte gevangenissen nog strenger te maken. Voorstellen van de VVD en BBB om vertrouwelijke gesprekken tussen advocaten en gedetineerden op te nemen, noemt de Raad "onverenigbaar met de Grondwet en Europese verdragen".
In de Extra Beveiligde Inrichting (EBI) en de Afdeling Intensief Toezicht (AIT) zitten de zwaarste criminelen. Demissionair minister Weerwind (Rechtsbescherming) wil de regels in die gevangenissen aanscherpen. Hij wil met camera's toezicht houden op contacten tussen gedetineerden en hun advocaat, maar zonder geluid.
Op die manier wil hij voorkomen dat er stiekem informatie wordt uitgewisseld, zoals Ridouan Taghi deed met zijn neef, die ook advocaat was.
Maar de Tweede Kamer vond dat niet ver genoeg gaan, bleek vorige maand toen het wetsvoorstel besproken werd. BBB-Kamerlid Helder diende een wijzigingsvoorstel in om alle contacten met advocaten audiovisueel, dus met geluid, vast te leggen. De opnames moeten vijf jaar bewaard worden, en kunnen opgevraagd worden na toestemming van een rechter.
Ook VVD'er Ellian wil verder gaan dan Weerwind. Hij wil dat de minister opdracht kan geven om gesprekken van een bepaalde gedetineerde op te nemen. Die worden dan onmiddellijk beluisterd door een onafhankelijke commissie, die vervolgens de minister informeert of er nader onderzoek nodig is naar de advocaat.
Kern van eerlijk proces
Ondanks grote bezwaren van minister Weerwind en van tegenstanders in de Tweede Kamer, werden de wijzigingsvoorstellen wel aangenomen. Daarop heeft de minister de Raad van State om een spoedadvies gevraagd.
Die schrijft nu dat het recht op vertrouwelijke communicatie tussen verdachten en hun advocaat "behoort tot de kern van het recht op een eerlijk proces. Het is in een democratische rechtsstaat van groot belang". Alleen in uitzonderlijke gevallen kan van dat recht worden afgeweken, maar daar kan volgens de Raad van State alleen maar sprake van zijn in individuele gevallen.
Bovendien moeten er dan duidelijke aanwijzingen zijn dat de vertrouwelijke communicatie misbruikt wordt. "Algemene preventieve maatregelen zijn daarom niet toegestaan." Die zijn volgens de Raad van State in strijd met de Grondwet, het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) en het Unierecht.
De juristen wijzen erop dat er nu al mogelijkheden zijn om vertrouwelijke gesprekken van gedetineerden af te luisteren. "Het is volgens ons zeer de vraag of er nog ruimte is voor een uitbreiding naast deze bestaande mogelijkheden."
Het gebeurt zelden dat de Raad van State zo'n hard oordeel velt over wetswijzigingen die al zijn aangenomen door de Tweede Kamer. Hoe het nu verder gaat, is nog onduidelijk. Het ministerie van Justitie en Veiligheid laat weten het advies te bestuderen.
BBB: schuld van minister
BBB-Kamerlid Helder legt de schuld voor de ontstane situatie bij de minister. Hij heeft zich volgens haar "veel te mager" verdedigd tegen de voorstellen van haar en Ellian. "Daardoor heeft de meerderheid in de Kamer voor gestemd."
Tegelijkertijd vindt ze nog steeds dat haar plannen verdedigbaar zijn. "Er wordt namelijk niet afgeluisterd. De gesprekken worden bewaard bij de Orde van Advocaten zonder dat iemand ze heeft beluisterd. Dat mag alleen bij zware verdenking en na toestemming van de rechter-commissaris."
Volgens VVD'er Ellian blijft het risico groot dat advocaten gebruikt of misbruikt worden door zware criminelen om vanuit de gevangenis ongecontroleerd contact met de buitenwereld te hebben. "De conclusie van de Raad van State komt er feitelijk op neer dat hier weinig aan te doen zou zijn. Dat is een teleurstellende conclusie."
De stemming over het oorspronkelijke wetsvoorstel van Weerwind is voorlopig uitgesteld. Hij kan ervoor kiezen om de hele wet in te trekken, zodat ook de omstreden wijzigingsvoorstellen van BBB en VVD niet doorgaan. Het zou ook kunnen dat hij het uiteindelijk aan de Eerste Kamer laat om een definitief oordeel te vellen.
