Werken met Pasen en vrij op Keti Koti; bedrijven soepeler met vrije dagen

Goede Vrijdag is voor veel werknemers het begin van een periode met een reeks vaste vrije dagen, die eindigt met Pinksteren. Bij veel bedrijven en overheidsorganisaties wordt op die feestdagen traditiegetrouw de telefoon niet of nauwelijks opgenomen, maar dat is langzaam aan het veranderen.

Het wordt voor werknemers steeds makkelijker om bijvoorbeeld Tweede Pinksterdag in te ruilen voor het Suikerfeest, ziet werkgeversvereniging AWVN. "Een paar decennia geleden waren werkgevers nog heel terughoudend. Maar bedrijven hebben gemerkt dat de praktische problemen meevallen of heel goed zijn op te lossen."

Dat is ook te zien in de cao's die op dit moment lopen. In 51 van de 703 cao's waar vakbond FNV bij betrokken was, is geregeld dat een officiële feestdag mag worden ingeruild voor een andere feestdag. Dat geldt ook voor werknemers van een aantal grote bedrijven, zoals NS en Ikea.

In de nieuwe cao van Nederlandse universiteiten is bijvoorbeeld afgesproken dat elke instelling sinds 1 januari zelf mag bepalen of werknemers feestdagen mogen ruilen. Daar is volgens de universiteit in Maastricht al gebruik van gemaakt, onder meer om een joodse feestdag en het Suikerfeest te vieren. Die afspraak is ook ingevoerd bij hr-bedrijf Visma Raet.

Goede Vrijdag is op veel scholen en bij een deel van de overheid een vaste vrije dag, bij de meeste bedrijven niet. Bij de koepel van woningcorporaties Aedes is in 2022 in de cao vastgelegd dat feestdagen flexibel kunnen worden ingedeeld. De wet bepaalt niet dat je op een officiële feestdag vrij moet zijn.

Aanvragen altijd goedgekeurd

Ook zijn er in diverse cao's andere regelingen opgenomen over feestdagen, bijvoorbeeld dat verlofverzoeken voor andere religieuze feestdagen altijd worden goedgekeurd.

Verder zijn werknemers in een aantal sectoren standaard vrij op 1 mei, de Dag van de Arbeid. Die regeling geldt bijvoorbeeld voor de schoonmaak en logistiek.

Ruilen met collega

Het verschilt kortom per sector hoe er wordt omgegaan met de feestdagen. "Bij bedrijven met continudiensten en fabrieken die altijd draaien, zoals in de chemiesector, is het makkelijker om te ruilen", zegt de AWVN. Daarnaast zijn er ook werknemers die informeel regelen dat ze vrij hebben op de dag van hun voorkeur, door te ruilen met een collega.

Vrij zijn op de christelijke feestdagen is er ingesleten bij Nederlanders, zegt Peter Jan Margry. Hij is als historicus verbonden aan het Meertens Instituut, waar onderzoek wordt gedaan naar de Nederlandse taal en cultuur. "Mensen zijn gewoontedieren, ze willen weten wat ze kunnen verwachten."

Hij denkt dat het inruilen van de 'traditionele' feestdagen onder werknemers nog geen gemeengoed is. "Je bent er toch op ingesteld, er wordt op gepland." Niet alleen door mensen, maar ook door bedrijven. "Veel ondernemingen, zoals autozaken en woonwinkels, houden er toch rekening mee dat er veel mensen langskomen op bijvoorbeeld Pasen."

Margry ziet wel dat er steeds meer rekening wordt gehouden met de wensen van medewerkers. De laatste jaren gaan in de maatschappij en de politiek meer geluiden op om ook andere dagen te bestempelen als officiële feestdag. Demissionair minister Dijkgraaf zei in WNL op Zondag dat hij wil kijken of dat haalbaar is voor Keti Koti op 1juli, de dag waarop wordt stilgestaan bij de afschaffing van de slavernij.

Maar volgens historicus Margry is dat nog niet zo makkelijk. Om een feestdag officieel te maken is een wetswijziging nodig. Die kost vaak veel tijd en er moet een politieke meerderheid voor zijn. "Veranderingen in de cultuur hebben tijd nodig", zegt Margry. "Die vinden in de regel niet in enkele jaren plaats."