Monumenten en oorlogsgraven: Gent-Wevelgem is herdenkingsrit van 253 kilometer
Fietsend door de Vlaamse Westhoek torst het peloton vanmiddag de herinnering aan circa 550.000 in België gesneuvelde soldaten mee. Gent-Wevelgem is onverbiddelijk koersen, zoals ook Dwars door Vlaanderen en de Ronde van Vlaanderen tijdens deze Belgische wielerweek.
"Maar Gent-Wevelgem is de koers die het meest gelinkt is met de geschiedenis en het landschap van de streek", stelt Stephen Lodewyck, directeur van het In Flanders Fields Museum, ter nagedachtenis aan de Eerste Wereldoorlog.
Noem Gent-Wevelgem gerust een 253 kilometer lange herdenkingsrit. Met de start in Ieper, fietsend naar de kust en eindigend in Wevelgem, kronkelt het peloton immers over grondgebied waarop meer dan 100 jaar geleden, tijdens WO I, werd gevochten in de loopgraven.
Niet voor niets luidt de officiële naam van de wedstrijd 'Gent-Wevelgem In Flanders Fields', verwijzend naar het door oorlog getekende landschap. De regio telt tientallen militaire begraafplaatsen waar Belgische, Franse, Britse en Duitse militairen hun laatste rustplaats kregen.
De koers werpt een unieke blik op de omgeving. "Vanuit de helikopter krijg je een prachtig beeld en kun je goed het herdenkingslandschap zien", vertelt Lodewyck.
Voor de eerste pedaalslag begint het herdenken al. Sinds 2020 trekt het peloton zich in gang bij de Menenpoort in Ieper. Hier werden tijdens de oorlog de vier Slagen bij Ieper uitgevochten. De Engelsen bouwden het monument in 1927 om bijna 55.000 ongeïdentificeerde of nooit teruggevonden Britse militairen te eren. De namen staan in het steen gebeiteld.
Bij de poort is sinds 1929 elke avond een eerbetoon aan de slachtoffers van de Eerste Wereldoorlog te horen. Klokslag 20.00 uur klinkt het klaroengeschal van The Last Post.
De route leidt de renners vervolgens langs talloze monumenten en begraafplaatsen. Op driekwart van de koers fietsen de renners pas echt de geschiedenis in, als ze bij het dorp Ploegsteert drie lastige gravelstroken op draaien. Ploegsteert was een moeilijke naam voor de Engelsen. Zij verbasterden het tot Plugstreets en enkele plattelandswegen en heuvels kregen zo de Engelse naam.
"Hill 63, Christmas Truce en The Catacombs zijn aan het eind van de oorlog vanwege hun hoogte en ligging van zeer groot strategisch belang geweest", vertelt museumdirecteur Lodewyck over enkele van de lastigste punten in de koers. "Het ging niet om enorme hoogteverschillen, maar enkele meters waren nog weleens voldoende om enig strategisch voordeel te krijgen."
Voetbalwedstrijd met Kerst
Rond Kerstmis in 1914 zou rond Ploegsteert sprake zijn geweest van verbroedering tussen de Duitsers en geallieerde soldaten. De wapens werden even neergelegd en de militairen vierden Kerst met elkaar in de loopgraven. In het koude niemandsland ertussen zou zelfs een voetbalwedstrijd hebben plaatsgevonden. Tegen de zin in van de legerleiding.
Dat de stroken rond 'Plugstreets' in het parcours zitten, is volgens Lodewyck een referentie naar die historische betekenis.
In de koers zullen de renners waarschijnlijk pas echt verschillen gaan maken op de Kemmelberg, die tweemaal bedwongen moet worden. Twee keer passeert het peloton dan het massagraf op de westflank met stoffelijke resten van bijna 5.300 Franse officieren, onderofficieren en soldaten.
Boven op de Kemmelberg kunnen de renners een blik werpen op Den Engel, ter nagedachtenis aan de militairen van de 32ste Franse Divisie.
Gent-Wevelgem is een koers door de West-Vlaamse geschiedenis van 1914 tot 1918. En daardoor ook van maatschappelijk belang, stelt Lodewyck. Om het verhaal van de Eerste Wereldoorlog te blijven vertellen. "Het is zoveel meer dan een sportieve inspanning. De historische gelaagdheid en het historisch belang worden eraan gekoppeld. Als museum vinden we dat erg belangrijk."
"De koers heeft gekeken naar het landschap en het historische belang ervan achterhaald. Het geeft een extra dimensie aan de wedstrijd. Het zijn twee domeinen die op het eerste gezicht niet zo veel met elkaar te maken hebben. Hedendaagse koers en een historische strijd worden hier toch met elkaar verbonden."
In zekere zin komen in Gent-Wevelgem twee belangrijke onderdelen van de Vlaamse identiteit samen, onderstreept Lodewyck. "'De koers is van ons', zeggen de Vlamingen weleens. Dat is iets heel Vlaams. En anderzijds hebben we in West-Vlaanderen ons erfgoed van de Eerste Wereldoorlog."
