In Nigeria is kidnappen een snel verdienmodel: 'Het is een industrie geworden'

• Eva de Vries

  redacteur Buitenland

De ontvoerders komen met terreinwagens of op motoren, ze omsingelen scholen, dringen dorpen binnen en dwingen hele groepen mensen om met hen mee te gaan. Volgens het Nigeriaanse onderzoeks- en adviesbureau SBM komen dit soort massaontvoeringen in Nigeria steeds vaker voor. Sinds 2019 zijn er meer dan 15.000 mensen ontvoerd.

Het zijn vooral ontvoeringen voor losgeld in het noordwesten van het land. Gewapende groepen zien ontvoeringen als een snelle manier om geld te verdienen in een land waar het economisch slecht gaat.

"Bedragen variëren van 100 tot zelfs 6000 euro per persoon", zegt Nigeria-onderzoeker Anietie Ewang van mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch. "De hoogte van het bedrag hangt af van de status en afkomst van een ontvoerde. Zo levert een zakenman of politicus meer op dan een schoolkind uit een gehucht."

Berichten over ontvoeringen in Nigeria volgen elkaar snel op. Begin deze week werden 87 mensen meegenomen uit een dorp in het noordwesten. "We stonden buiten te praten toen er opeens gewapende mannen voor ons stonden, ze schoten in het rond en namen mijn vrouw en dochters mee", zo vertelt een man aan persbureau AFP.

Een paar dagen daarvoor werden 287 kinderen ontvoerd van een school in dezelfde regio. De lijst met voorbeelden is eindeloos.

In de media gaat de meeste aandacht uit naar de grootschalige ontvoeringen, vooral als er veel kinderen worden meegenomen. "Maar in de praktijk gebeurt het bijna dagelijks, en ook volwassenen zijn de dupe", zegt Ewang. "Mensen zijn nergens veilig, het gebeurt overal: thuis, tijdens het gebed in de moskee of onderweg."

De ontvoering van de 'Chibok-meisjes' in 2014 bracht de massaontvoeringen in Nigeria wereldwijd onder de aandacht. Toen namen strijders van terreurgroep Boko Haram bijna 300 meisjes mee uit een school. De wereldwijde aandacht leidde tot de socialemediacampagne #bringbackourgirls.

Boko Haram en gelieerde islamitische terreurgroepen maken zich nog steeds schuldig aan ontvoeringen, vooral in de regio grenzend aan Tsjaad en Niger. Maar volgens Ewang is dit type ontvoeringen niet toegenomen. Boko Haram heeft ideologische en niet zozeer economische motieven.

"Zo ontvoert Boko Haram meisjes van scholen omdat ze tegen meisjesonderwijs zijn, velen van hen worden daarna uitgehuwelijkt aan strijders." Bij ideologisch gemotiveerde ontvoeringen wordt meestal geen losgeld geëist, terwijl de criminele groepen in het noordwesten ontvoeringen zien als verdienmodel.

Nigeria kampt met de ergste economische crisis in jaren. De inflatie is torenhoog en mensen hebben moeite om rond te komen. Dat is in het arme noordwesten goed te merken; het aantal criminele bendes neemt daar snel toe.

"Door de hoge werkloosheid sluiten veel jongeren zich aan", vertelt Ewang. "Zij zien om zich heen dat je met ontvoeringen snel en eenvoudig veel geld kunt verdienen. Het is een schimmige industrie geworden."

Overheid afwezig

Maar de groei van het aantal ontvoeringen komt niet alleen door de economische malaise. De bendes kunnen hun activiteiten uitbreiden doordat zowel de lokale als de landelijke overheid nauwelijks aanwezig is in het gebied. "Het is er extreem onveilig", zegt Ewang.

Volgens haar doet de Nigeriaanse overheid wel pogingen om de situatie te verbeteren. Zo patrouilleert het leger op sommige plekken en af en toe worden kampen van bendes gebombardeerd. "Maar dit is verre van genoeg. En het leger en de politie hebben niet voldoende mankracht en middelen om de kidnapcrisis te lijf te gaan."

De kidnapcrisis heeft een grote invloed op de samenleving. Mensen zijn bang. Ieder moment kan er een groep gewapende motorrijders hun dorp inrijden. Ouders durven hun kinderen niet meer naar school te sturen of blijven weg van hun werk. Soms slaan ze op de vlucht.

Als de nachtmerrie dan toch werkelijkheid wordt, doen familieleden alles om hun dierbare terug te krijgen. Ze gebruiken spaargeld, schrappen maaltijden en verkopen zelfs huizen, grond en bezittingen. "Het is heel ontwrichtend", zegt Ewang.

De regering moet volgens haar investeren in veiligheid, maar vooral ook de onderliggende oorzaken aanpakken: de economie, werkgelegenheid en onderwijs. En, heel belangrijk: bendeleden moeten worden opgespoord en vervolgd, zodat ontvoeren niet langer een makkelijk verdienmodel is. "Alleen dan is er een kans dat dit ophoudt, en dat mensen weer rustig kunnen slapen."