Wel of niet zeggen dat je in een neppornovideo zit? BN'ers worstelen ermee

Meerdere vrouwelijke BN'ers die te zien zijn in zogenoemde deepfake pornovideo's doen hun verhaal in de media. Door zich publiekelijk uit te spreken, willen ze dit soort seksuele misstanden voorkomen. Maar wel of niet naar buiten treden is een dilemma, want media-aandacht leidt er ook toe dat meer mensen de pornovideo's bekijken.

Het Algemeen Dagblad onthulde gisteren dat een groot aantal vrouwelijke bekende Nederlanders te zien is in gemanipuleerde pornovideo's. Onder de slachtoffers zijn Nederlandse artiesten, tv-presentatrices, olympische sporters, (oud-)ministers, burgemeesters en leden van het Koninklijk Huis.

In de publicatie van het AD werd een aantal slachtoffers bij naam genoemd. De NOS noemde deze namen aanvankelijk niet vanwege hun kwetsbaarheid. Maar verschillende vrouwen treden nu zelf naar buiten.

Zo vertelde presentatrice en oud-hockeyster Hélène Hendriks gisteren in de talkshow VI dat ze bezig is met een aangifte. Net als BBB-leider Caroline van der Plas, die bij Humberto zei dat de video voelt als "digitale verkrachting". Ook SBS-presentatrice Sylvana IJsselmuiden gaat aangifte doen, "omdat het morgen ook bij jonge meisjes van 16 kan gebeuren", zegt ze in het AD.

Ondernemer en presentator Olcay Gulsen deed haar verhaal bij Sophie & Jeroen. Ook zij heeft besloten om aangifte te doen. "Ik vind het een gevaarlijke maatschappelijke ontwikkeling", zegt ze tegen de NOS. "Ik doe geen aangifte voor mezelf, maar om nieuwe, jonge slachtoffers te voorkomen."

Kamerlid Eline Vedder (CDA) hoorde zaterdag van de beveiligingsdienst van de Tweede Kamer dat er een video van haar bestaat. "Een behoorlijke shock." Ze werd niet bij naam genoemd in het artikel van het AD, en kreeg van de beveiligingsdienst het advies om het "klein te houden", om meer internetverkeer naar de video's te voorkomen.

Toch besloot ze via Twitter bekend te maken dat er ook een video van haar is en dat ze aangifte gaat doen. Vedder benadrukt dat dit een persoonlijke afweging is, maar zelf wil ze niet meer stil zijn. "Ik ben er helemaal klaar mee dat wij - vrouwen - stil zouden moeten blijven uit angst dat het dan erger wordt. Dat geeft mij het gevoel dat ik me zou moeten schamen. Terwijl ik hier helemaal niets aan kan doen."

"Het is ontzettend lastig", zegt mediawetenschapper Linda Duits (Universiteit Utrecht) over de keuze om wel of niets te zeggen. "Voor het standpunt 'niet voeden' valt veel te zeggen. De oude regel is: 'Don't feed the trolls'." Maar de praktijk is dat dit niet werkt bij treiteren op het internet, zegt Duits. En ook deepfake porno van BN'ers is volgens haar te zien als een vorm van treiteren.

Ze bevestigt het standpunt van CDA-Kamerlid Vedder dat er veel schaamte is rondom deepfake porno. "Het wordt als schaamtevol ervaren omdat we steeds leren dat alles dat met vrouwelijke seksualiteit te maken heeft schaamtevol is. En in dit geval is het niet eens echte porno."

De schaamte rondom gemanipuleerde porno moet weg, stelt Duits. In plaats daarvan moeten we het over de daders hebben, zegt zij. Hierbij is het volgens Duits van belang dat ook anderen dan de slachtoffers zich uitspreken. "Solidariteit is op z'n plek", zegt zij. "En we moeten ook nadenken over onze eigen rol: als je naar de video's kijkt, draag je ook bij."