Lidstaten Europese Unie alsnog eens over afgezwakte 'anti-wegkijkwet'

EU-lidstaten hebben een akkoord bereikt over de aanpak van misstanden in de toeleveringsketens van bedrijven. De landen zijn het eens geworden over het instellen van een zorgplicht voor ondernemingen, zij het in afgezwakte vorm.

De zogenoemde anti-wegkijkwet dwingt bedrijven om problemen in hun productieketen aan te pakken, zoals uitbuiting, moderne slavernij, milieuvervuiling, schendingen van mensenrechten en klimaatschade. Eind vorig jaar werd een principeakkoord bereikt tussen de lidstaten, de Europese Commissie en het Europees Parlement, maar dat werd vorige maand weggestemd.

De richtlijn is afgezwakt onder druk van Duitsland, Italië en Frankrijk. De lidstaten zijn nu overeengekomen dat alleen ondernemingen met een jaaromzet van meer dan 450 miljoen euro en minimaal duizend personeelsleden aan de regels moeten voldoen. De richtlijn zou in eerste instantie ook gaan gelden voor kleinere bedrijven, met 500 werknemers en een omzet van 150 miljoen euro.

Sancties

De Corporate Sustainability Due Diligence Directive-wet (CSDDD), in de volksmond anti-wegkijkwet, moet nog wel definitief door het Europees Parlement worden goedgekeurd. Als dat is gebeurd zijn bedrijven verantwoordelijk voor wat er gebeurt in hun keten van toelevering. Zij zijn dan dus ook verplicht om misstanden te voorkomen. Doen ze dat niet, dan kunnen sancties worden opgelegd of kunnen er civiele procedures worden tegen hen worden begonnen.

Voor Europese bedrijven met een jaaromzet van 450 miljoen euro en duizend man personeel gelden de regels vanaf 2029. Grotere bedrijven (5000 personeelsleden en 1,5 miljard euro omzet) moeten zich al vanaf 2027 aan de richtlijn houden. Ondernemingen met 3000 personeelsleden en een omzet van 900 miljoen euro moeten dat vanaf 2028 doen.

'Verlies voor cynische lobbyisten'

Hoewel de wet afgezwakt is, is PvdA-Europarlementariër Lara Wolters tevreden. Zij onderhandelde als aanjager van de wet namens het Europees Parlement. "De goedkeuring van de anti-wegkijkwet door de lidstaten is een overwinning voor mens en milieu, en een verlies voor cynische lobbyisten", schrijft ze op X. Het is na vijf jaar onderhandelen "de hoogste tijd om een grote stap richting de eerlijkere economie van de toekomst te zetten".

Natuur- en milieuorganisaties hebben gemengde gevoelens: ze zijn blij dat EU-landen de regels hebben goedgekeurd, maar balen dat minder bedrijven ermee te maken krijgen. "De lijst van bedrijven die moeten voldoen aan de wetgeving is enorm uitgekleed", zegt Oxfam Novib in een reactie. "Daardoor ontsnappen duizenden bedrijven aan hun verantwoordelijkheid."

VNO-NCW, de belangenorganisatie voor Nederlandse bedrijven, noemt de goedkeuring "een doorbraak" in Europa over wetgeving voor maatschappelijk ondernemen. "Alleen collectief kunnen de EU-staten impact maken op verre markten en diep in handelsketens voor mens en milieu", zegt een woordvoerder. Wel hoopt VNO-NCW dat Nederland niet, bovenop de EU-regels, nog eens extra regels oplegt.

Ongekende verplichtingen

Minder enthousiast is BusinessEurope, de belangenvereniging voor bedrijven in de Europese Unie. "Deze nieuwe regels leggen ongekende verplichtingen op en kunnen leiden tot stevige sancties met mogelijk grote gevolgen voor bedrijven", zegt de vereniging. "Zij kunnen worden blootgesteld aan rechtszaken uit alle delen van de wereld."

De wet kan in principe volgende maand door het Europees Parlement worden geloodst. Dat is vlak voor de Europese verkiezingen in juni.