Voortgang van succesvolle projecten voor nuttige zorg blijft onzeker
Judith Pennarts
onderzoeksredactie
Al jarenlang pionieren zorgverleners in Nederland lokaal met andere manieren om zorg voor ouderen te organiseren. Het doel: ouderen zo lang mogelijk gezond houden om tegelijkertijd de druk op het overbelaste zorgstelsel te verminderen. Er worden successen geboekt. Maar onnavolgbare regels voor financiering voorkomen dat deze veelbelovende alternatieven landelijk worden ingevoerd.
En dat terwijl Nederland afstevent op een permanent zorginfarct, zo bleek gisteren uit research van de gezamenlijke onderzoeksredactie van de NOS en Nieuwsuur.
Een belangrijk probleem is het feit dat honderdduizenden ouderen zich bij de spoedeisende hulp melden terwijl klachten niet acuut zijn. Daar begint een zorginfarct omdat zij daarna geregeld noodgedwongen in het ziekenhuis blijven liggen.
Vaak omdat ze tijdelijk toch niet zelfstandig kunnen wonen, maar er geen bedden in de wijkverpleging of verpleeghuizen beschikbaar zijn. Vervolgens is er minder plek voor mensen die klachten hebben die wel in het ziekenhuis horen.
Zwart gat
Toch zijn er voorbeelden van zorginstellingen die deze spiraal met succes doorbreken. Een daarvan is de WijkKliniek in Amsterdam. Hier is alles erop gericht om ouderen, ook na een acute opname, weer zo fit mogelijk thuis te krijgen.
Dus wordt er bijvoorbeeld veel aan revalidatie gewerkt, via onder andere het stimuleren van bewegen. Tegelijkertijd lopen ouderen in de WijkKliniek minder risico's dan op de SEH waar complicaties als long- en blaasontstekingen op de loer liggen.
"We zien dat mensen daarna minder vaak terugkomen naar het ziekenhuis of de WijkKliniek", vertelt Bianca Buurman, hoogleraar acute ouderenzorg. "Er is ook hele goede samenwerking met de wijkverpleging en de huisarts, zodat niemand in een zwart gat valt zodra diegene weer naar huis gaat."
Maar in de rest van het land worden soortgelijke klinieken, ondanks het bewezen succes, nauwelijks opgericht. Sterker, de WijkKliniek zelf wordt nog steeds niet gefinancierd binnen het reguliere financieringssysteem, maar via geld voor innovatieve projecten.
"Dit is een initiatief dat tussen het ziekenhuis en het verpleeghuis inzit. En daar kunnen we in ons systeem niet goed mee omgaan", verzucht Buurman.
Bekijk deze video voor uitleg over hoe het systeem achter het zorgstelsel nuttige vernieuwingen frustreert:
In Velp kunnen ze daar ook over meepraten. In het Gelderse dorp lukt het sinds 2011 dankzij een aparte praktijk van ouderenartsen om kwetsbare ouderen langer met een goede kwaliteit van leven thuis te laten wonen. Maar ook hier draait de alternatieve aanpak op tijdelijke budgetten, terwijl al jarenlang veel leed wordt voorkomen.
De artsen gaan geregeld langs bij hun thuiswonende patiënten. En dan met name bij mensen die verschillende problemen tegelijkertijd hebben, aldus ouderenarts Esther Bertholet. "Geheugenproblemen, een wat sombere stemming, niet goed kunnen lopen, incontinentie en vragen over medicijnen."
Deze ouderen hebben dus wel serieuze zorgproblemen, maar de specifieke aanpak voorkomt dat ze op de SEH terecht komen. Hulp bij het op de juiste manier gebruiken van medicatie kan bijvoorbeeld duizeligheid voorkomen en verkleint daarmee het risico op vallen, één van de belangrijkste redenen bij ouderen voor een bezoek aan de SEH.
Gezellige plek
In Velp voorkomen ze ook zorgvraag via een publieke ontmoetingsplaats voor ouderen. Sinds de politiek besloot om de verzorgingshuizen vanaf 2013 te sluiten, zijn eenzaamheid en als gevolg daarvan depressies een groot probleem onder ouderen.
Een psycholoog kan dat niet voorkomen. Een gezellige plek in het dorp waar men een hapje kan eten, met elkaar kletsen of terecht kan voor activiteiten zoals dansen, blijkt in Velp het beste medicijn.
Ook behandelingen door de fysiotherapeut, vaak omdat ouderen niet genoeg bewegen, zijn minder nodig vanwege de danslessen of andere fysieke activiteiten.
Vlammend pleidooi
Maar dertien jaar later wordt ook dit initiatief niet structureel gefinancierd. En dat zou wel moeten, vindt de Velpse huisarts Hans van Santen. Werken zonder de praktijk met ouderenartsen houdt hij niet meer voor mogelijk.
In 2019, zo vertelt hij, hield hij op een bijeenkomst met het ministerie en de zorgverzekeraars nog een vlammend pleidooi. Maar vergeefs: "Iedereen zei: 'Het kan niet zijn dat dit nog steeds niet gefinancierd is.' We zijn inmiddels vierenhalfjaar verder en er is niets veranderd."
Een schande, aldus Van Santen. "Want het ontmoedigt andere mensen om ook dit soort dingen te proberen."
