Gevangenissen worden de komende jaren beter toegerust op de plaatsing van zware criminelen. Het aantal gevangenen met een hoog risico op vluchtgevaar of voortzetting van criminele activiteiten, stijgt.
Tot ontevredenheid van advocaten worden zij straks meer in de gaten gehouden als ze hun cliënt spreken. De Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) begrijpt de zorgen, maar heeft "op dit moment ook geen betere oplossing", zegt directeur Wim Saris tegen Nieuwsuur.
Deze week hoorden drie verdachten in het Marengo-proces dat de rechtbank ze levenslang de gevangenis in wil hebben. Een van hen is Ridouan Taghi. Hij zit sinds zijn aanhouding in Dubai vast in de strengst beveiligde gevangenis die ons land kent: de Extra Beveiligde Inrichting (EBI) in Vught.
De 24 cellen die de EBI nu heeft raken vol nu het aantal gevangenen dat als hoog risico gezien wordt toeneemt. Daarom wordt gewerkt aan een nieuwe vleugel waar gedetineerden als Taghi kunnen worden geplaatst, in afwachting van de opening van een tweede EBI in Vlissingen in 2030.
Liquidatie
Het een na hoogste beveiligingsregime in gevangenissen is de Afdeling Intensief Toezicht (AIT). De afdeling heeft minder cellen dan een reguliere gevangenisafdeling. Beeldbellen mogen gedetineerden er niet, wel kan een gevangene sporten, werken en luchten. Vier gevangenissen hebben zo'n afdeling, waar de beveiliging momenteel verder wordt opgeschroefd. Op dit moment zijn er 49 AIT-plekken. Ook twee andere gevangenissen krijgen zo'n afdeling waar meer toezicht is en meer personeel per gevangene.
"Dat is nodig omdat we inmiddels weten dat een aantal gedetineerden, ook als ze in de gevangenis zitten, proberen om hun criminele zaken in de buitenwereld voort te zetten", zegt DJI-directeur Wim Saris. "Dat kan zijn dat ze proberen om hun criminele organisatie nog aan te sturen, dat ze een opdracht proberen te geven tot een liquidatie of iets anders."
Grenzen van de wet
Twee advocaten van Taghi werden eerder opgepakt omdat ze geholpen zouden hebben informatie van binnen de gevangenis door te sluizen naar buiten, waarmee Taghi zijn criminele handel kon voortzetten. Zijn advocaat en tevens neef Youssef T. werd door de rechtbank veroordeeld. Het OM wil ook Taghi's voormalige advocaat Inez Weski vervolgen. De signalen over misbruik van advocaten spelen breder dan deze ene zaak, ziet DJI.
Daarom komt er als het aan de minister Franc Weerwind voor Rechtsbescherming ligt een wetswijziging waarin visueel toezicht wordt geregeld op contact tussen advocaten en hun cliënt in de EBI en op een AIT. Camera's houden gesprekken in de gaten, maar audio wordt niet geregistreerd. "Wij doen dit niet voor ons plezier. We kijken ook binnen de grenzen van de wet. Hoever kun je hiermee gaan? En ik heb op dit moment ook geen betere oplossing."
Voor de advocatuur zijn deze beperkingen een doorn in het oog. De Nederlandse Orde van Advocaten vindt dat visueel toezicht ook kan worden uitgevoerd door gevangenisbewaarders, in plaats van door camera's.
10 minuten bellen
Strafrechtadvocaat Sander Janssen heeft ervaring met gedetineerden in de EBI en op een AIT. Hij ziet niets in cameratoezicht. "Ze zeggen: 'we gaan niet meeluisteren en we gaan niet in aantekeningen kijken'. Ja, daar los je het probleem niet mee op want iemand kan heel vriendelijk lachend achter zijn glasplaat zijn advocaat bedreigen of een advocaat opdracht geven om strafbare feiten te plegen. Uiteindelijk denk ik dat er veel meer ingezet zou moeten worden op kijken naar welke advocaten welk type verdachten kunnen bijstaan."
Hoogleraar penitentiair recht Sonja Meijer is kritisch op de generieke maatregelen en het gebrek aan maatwerk. "De maatregelen worden ingevoerd op de EBI en op de AIT, waar toch ook echt nog wel verschillen tussen zitten."
Ook is volgens Meijer onduidelijk wanneer gedetineerden weer uit het AIT-regime kunnen en daardoor niet meer met die beperkingen te maken hebben. "Daar wordt niks over beschreven." Meijer is ook verbonden aan de Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming, die vorig jaar kanttekeningen plaatste bij het wetsvoorstel, net als de Raad van State.
Via aanpassing van de huisregels zijn in de EBI eerder al beperkingen doorgevoerd. Zo kunnen de zwaarste criminelen nog maar één keer per week 10 minuten bellen, in plaats van drie keer per week. Ook moet de persoon aan de andere kant van de lijn bellen vanaf een vooraf aangewezen locatie, zoals een politiebureau.
Volgende week is in de Tweede Kamer een debat over het wetsvoorstel.
