'De Kamer heeft gefaald': betrokkenen herkennen uitkomsten rapport enquêtecommissie

Belangrijke overheidsinstanties waren jarenlang blind voor mens en recht, waardoor mensen zijn vermorzeld. Zo luidt het oordeel van de parlementaire enquêtecommissie Fraudebeleid en Dienstverlening in het rapport Blind voor mens en recht, dat vanmiddag werd gepubliceerd.

Betrokken personen en organisaties herkennen zich in de uitkomsten van het rapport, waarvoor zo'n veertig (oud-)politici, ambtenaren, slachtoffers en andere betrokkenen werden verhoord.

UWV

"Het onderzoek toont aan dat de strenge fraudewetgeving in de praktijk buitengewoon hard uitpakte en leidde tot ongewenste en zeer schrijnende situaties", zegt het UWV, een van de uitvoeringsorganisaties waarover het rapport gaat, in een reactie aan de NOS. Het UWV keert uitkeringen uit en moet daarbij uitkeringsfraude tegengaan.

"Het strenge regime van de fraudewet bood weinig ruimte om ruimhartig om te gaan met de situatie en te volstaan met een waarschuwing in plaats van een boete", zo stelt de uitkeringsinstantie.

Het UWV zegt dat er al veel is veranderd. "We passen ook al jaren dienstverlening toe met meer oog voor toepassing van de menselijke maat en richten ons op preventie."

Wel vindt het UWV dat er nog dingen verbeterd kunnen worden. "Het is belangrijk dat de wetgeving meer ruimte biedt voor medewerkers om naar de bedoeling van de wet te kunnen handelen. Over die ruimte en de complexiteit van wet- en regelgeving is UWV intensief in gesprek met het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid."

Gedupeerden

Patronen die deze situatie hebben veroorzaakt zijn, zo blijkt uit het rapport, nog steeds aanwezig binnen de overheid.

Roger Derikx, een van de gedupeerden van de toeslagenaffaire, herkent zich in de uitkomsten van het rapport. "Ik hoop nu dat duidelijk is dat de Staat dit probleem niet kan oplossen", vertelt hij aan het ANP. Hij spreekt van een "hard rapport", dat eerdere onderzoeken bevestigt.

Uit het rapport komt onder meer naar voren dat een affaire zoals die rond de kinderopvangtoeslag, waarbij duizenden ouders ten onrechte als fraudeur werden gezien, morgen weer kan gebeuren. "Ik wist dit al wel, maar ik ben blij dat het weer een keer onder de aandacht wordt gebracht", vertelt Derikx.

Ook volgens advocaat Sébas Diekstra, die naar aanleiding van de toeslagenaffaire een procedure begon tegen de Belastingdienst, bevestigt het rapport opnieuw wie er tekortschoten, zo vertelt hij aan het ANP. "Maar de cruciale vraag blijft wanneer de werkelijk fundamentele veranderingen doorgevoerd zullen worden die noodzakelijk zijn om te voorkomen dat dit morgen opnieuw gebeurt."

Volgens Diekstra onthult het rapport "een diepgewortelde systemische fout die niet alleen niet is aangepakt, maar blijkbaar onverminderd voortduurt". "Het idee dat er uit het toeslagenschandaal lessen getrokken zouden zijn, lijkt nu een wrange illusie", stelt hij.

Vakbonden

Vakbonden CNV en FNV willen dat de overheid het totale toeslagen- en inkomstenstelsel onder de loep neemt en er alles aan doet om het vertrouwen van burgers weer te herstellen. "Het is tijd voor een nieuwe verhouding tussen overheid en burgers, waarbij de burger niet langer als doelwit wordt gezien", zegt vicevoorzitter van de FNV Kitty Jong tegen het ANP. "Streng sanctiebeleid en de verregaande inlichtingenplicht staan nog steeds in wetten. Dat moet anders."

CNV-voorzitter Piet Fortuin vindt dat het herstel van de schade die het rapport aantoont "de hoogste prioriteit moet krijgen van de politiek".

Kamerleden en media

Volgens Kamervoorzitter Martin Bosma houdt de parlementaire enquêtecommissie de Tweede Kamer een spiegel voor en "zegt het bikkelhard: de Kamer heeft gefaald". Er ligt volgens hem ook een duidelijke opdracht voor de Tweede Kamer, die volgens het rapport een grote rol had in het nietsontziende beleid tegen fraudeurs.

"Alle staatsmachten tonen zich blind voor mensen", citeert hij aan het ANP uit het rapport. "Dat is een keiharde conclusie."

Volgens de commissie was er een wisselwerking tussen Kamerleden en journalisten waarin ze het slechtste in elkaar naar boven haalden. Volgens de commissie hadden de media een "aanjagende rol" in de verharding van de fraudeaanpak en hebben ze vaak te veel aandacht gehad "voor ophef en conflict en minder voor het inhoudelijke debat".

Thomas Bruning, secretaris van journalistenvakbond NVJ, verwacht dat het rapport bij diverse media aanleiding kan zijn om het eigen optreden te evalueren.