Rutte spreekt harde woorden over aanval Hamas bij Holocaustherdenking

Bij de jaarlijkse herdenking van de Holocaust bij het Auschwitz-monument in Amsterdam nam de aanval van Hamas op Israël op 7 oktober een belangrijke plaats in.

Demissionair premier Rutte sprak harde woorden over Hamas. Hij noemde het "de dag waarop de Joodse wereldgemeenschap voor de zoveelste keer in de geschiedenis werd geconfronteerd met een doelbewuste en geregisseerde moordpartij".

Hij noemde ook de golf van anti-Joodse reacties die ertoe leidt dat mensen zich onveilig voelen en dat scholen en synagogen beveiligd moeten worden. "Alsof 'nooit meer Auschwitz' een holle frase is geworden."

Kijk hier zelf wat Rutte en de Amsterdamse burgemeester Halsema zeiden:

Burgemeester Halsema van Amsterdam zei het extra pijnlijk te vinden dat Holocaust-overlevenden in hun laatste levensjaren nog getuige moesten zijn van de verschrikkingen op 7 oktober en van oplaaiend antisemitisme en dat ze zorgen hebben of hun kinderen en kleinkinderen nog wel mogen zijn wie ze zijn.

Het is 79 jaar geleden dat het concentratie- en vernietigingskamp Auschwitz werd bevrijd. Een stoet mensen liep voor de herdenking een stille tocht van het stadhuis naar het Spiegelmonument 'Nooit Meer Auschwitz' in het Wertheimpark.

Niet te begrijpen

Rutte begon zijn toespraak met een citaat van schrijver en Holocaustoverlevende Abel Herzberg uit 1985: "Je begrijpt het niet als je er niet bent geweest. En als je er wel geweest bent, begrijp je het ook niet. Je begrijpt het niet."

"De intense, ongeremde haat, de rechteloosheid, de ontmenselijking, de gewelddadigheid en het pure sadisme, de industriële schaal, de nietsontziende moordzuchtige drang een heel volk te vernietigen en van de aardbodem weg te vagen. Het is ook niet te begrijpen. En toch is het er nog steeds", zei Rutte.

Hij beloofde om vanaf morgen weer open en kritische gesprekken te zullen voeren over de oorlog in Gaza, ook over en met Israël. "Maar niet vandaag", zei hij, "niet op de dag dat we de 6 miljoen slachtoffers van de Holocaust herdenken." Hij riep iedereen op zich te blijven uitspreken tegen haat en uitsluiting, de dreiging van geweld en antisemitisme.

Zoeken naar woorden

Halsema bezocht Auschwitz een paar maanden geleden met 17 jongeren uit de stad - jonge mannen en vrouwen, wit en zwart, gelovig en ongelovig, joden, moslims en christenen. In haar toespraak zei ze dat alles wat ze dacht te weten en begrijpen daar werd "ontdaan van alle abstractie".

"Bergen menselijk haar, opgehoopte pannen, kluwens brillen en stapels schoenen en koffers: oog in oog met de resten van mensen die vernietigd zijn. Via hun allerlaatste bezittingen die in Auschwitz bewaard zijn roepen ze ons toe: Vergeet ons niet!" Halsema zei dat het ook na bijna tachtig jaar zoeken blijft naar de juiste woorden, die recht doen aan het leed van de slachtoffers.

Ze haalde een gedicht aan van de Joods-Italiaanse schrijver Primo Levi, die Auschwitz overleefde. Het gedicht staat in zijn boek Is dit een mens, dat vlak na de oorlog verscheen. Daarin zegt hij: "Ik kan niet begrijpen dat men een mens beoordeelt niet naar wat hij is, maar naar de groep waar hij toevallig toe behoort."

Ook Holocaust-overlevende Max Arpels Lezer refereerde aan het oplaaiende antisemitisme. Zo sloot hij zijn toespraak af:

Op zijn vijfde, in 1942, kreeg Holocaustoverlevende Marcus - Max - Arpels Lezer voor het eerst te maken met antisemitisme. "Jij bent toch dat rot-Joodje van nummer 58? We krijgen jullie nog wel", werd hem toegebeten toen hij met vriendjes aan het voetballen was in Amsterdam, vertelt hij in zijn toespraak.

Niet veel later zetten zijn ouders hem op de trein naar Friesland om onder te duiken. Het enige wat hij zich van zijn moeder herinnert, is dat ze hem met een wit zakdoekje uitzwaait. Zij en haar ouders werden vermoord in Auschwitz en Sobibor.

De oorlog tussen Israël en Hamas maakt hem angstig. "Ik vraag mij af, wanneer hebben wij dit eerder gezien? Komen de dertiger jaren van de vorige eeuw terug? Ik heb hier geen antwoord op, u wel?"

Arpels Lezer overleefde als kind de Tweede Wereldoorlog, zo'n 18.000 Joodse kinderen uit Nederland niet. Over hun verhalen maakten we deze special:

De jaarlijkse herdenking wordt georganiseerd door het Nederlands Auschwitz Comité. Meer dan 100.000 Joodse Nederlanders en ruim 200 Nederlandse Roma en Sinti werden vermoord in de Tweede Wereldoorlog.

Jacques Grishaver, voorzitter sinds 1998, zei in zijn toespraak dat hij bij zijn aantreden had gehoopt dat het antisemitisme langzamerhand zou afnemen en dat er geen plaats meer zou zijn voor racisme en uitsluiting. Hij heeft het tegenovergestelde zien gebeuren, het aantal antisemitische incidenten neemt toe. Er is geen plaats meer voor nuance, en groepsdenken verblindt, constateert hij.

Ook enkele jongeren kwamen aan het woord, met verhalen over het leven van hun Joodse grootouders en overgrootouders en de betekenis daarvan in hun eigen leven.

Na de toespraken en het uitspreken van de Kaddisj en Yizkor, joodse gebeden om de overledenen te herdenken, door rabbijn Menno ten Brink was er een minuut stilte. Daarna legden aanwezigen kransen en bloemen bij het monument.