Gemeente en COA lijnrecht tegenover elkaar bij kort geding over Ter Apel

• Isa Huizing

  redacteur Binnenland

De Groningse gemeente Westerwolde, waartoe Ter Apel behoort, heeft vandaag in de rechtbank geëist dat het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) zich aan de afspraak houdt van maximaal 2000 asielzoekers in de opvanglocatie. Sinds november verblijven er structureel honderden mensen meer.

Het aantal van 2000 asielzoekers is in 2010 afgesproken in een bestuursovereenkomst. Als het COA zich daar niet strikt aan gaat houden, wil de gemeente Westerwolde dat de rechter de opvangorganisatie een dwangsom van 25.000 euro per dag oplegt.

Onveilig en onhygiënisch

Deze week betuigden negen Groningse gemeenten en de Groningse commissaris van de koning René Paas hun steun aan Ter Apel in een brief aan de demissionaire bewindslieden Yeşilgöz (Justitie en Veiligheid) en Van der Burg (Asiel). Ze bestempelden de situatie in het opvangcentrum als kritiek.

De Groningse overheden zeggen in de brief dat het continu overschrijden van de maximale bezetting ernstige consequenties heeft. "De opvang voldoet niet aan eisen van hygiëne en is fysiek onveilig."

Dit sluit aan bij de conclusies van een rapport van de Inspectie Justitie en Veiligheid van een paar weken terug. Ook beklagen ondernemers zich over de overlast die asielzoekers veroorzaken in en rond het dorp Ter Apel.

De situatie raakt de burgemeester van Westerwolde zichtbaar, was te zien bij het kort geding:

Het kort geding volgt na vele vergeefse gesprekken tussen de gemeente en het COA. Ook een bemiddelingstraject onder leiding van de Nationale ombudsman kon de partijen niet nader tot elkaar brengen.

Bijzondere situatie

Dat de gemeente nu heeft besloten om bij de rechter af te dwingen dat het COA de bestuursovereenkomst nakomt, is vrij uniek. "Tegen het COA wordt wel vaker geprocedeerd", zegt bijzonder hoogleraar decentrale overheden Geerten Boogaard. "Maar het bijzondere is nu dat een gemeente, onderdeel van de overheid, een zaak aanspant tegen een organisatie die overheidstaken uitvoert."

Volgens Boogaard staat vooral de geloofwaardigheid van de gemaakte overeenkomst op het spel. "Het COA sluit wel vaker bestuursovereenkomsten met gemeenten. Als blijkt dat het COA zich niet aan de afspraken hoeft te houden, dan is het de vraag wat zo'n overeenkomst dan voorstelt."

Aan de andere kant bevindt het COA zich in een spagaat. De asielketen is verstopt. Dat komt onder meer door zaken waarop het COA nauwelijks invloed heeft: de asielinstroom is hoog, mensen moeten lang op uitsluitsel wachten over hun asielaanvraag en statushouders kunnen maar moeizaam doorstromen naar een huis waardoor ze een plek in de opvang bezethouden. De kans is aanwezig dat het COA zich daarom op overmacht beroept.

Afgelopen weekend publiceerden we deze video over de overlast in en rondom Ter Apel:

Volgende week wordt de spreidingswet behandeld in de Eerste Kamer. Met die wet zouden gemeenten gedwongen kunnen worden om asielzoekers op te vangen. Dat zou de situatie in Ter Apel kunnen verlichten, maar het is nog de vraag of het voorstel een meerderheid krijgt.

Daar wil de gemeente Westerwolde niet op wachten. Of de rechter de gemeente in het gelijk stelt, zal over twee weken blijken. Dan wordt de uitspraak verwacht.