Er zitten nog een paar dagen in 2023, maar het staat nu al vast dat het een jaar is vol weer- en klimaatrecords. En die zijn reden tot zorg: nog nooit viel er in een jaar zoveel regen, tenminste niet sinds het begin van de metingen in 1906. Ook was 't het warmste jaar tot dusver in Nederland gemeten. Dat blijkt uit het weerjaaroverzicht van het KNMI.
Ook wereldwijd gaat 2023 de boeken in als het warmste jaar sinds mensenheugenis en kunnen er recordwaarden genoteerd worden voor de zeewatertemperatuur en zeespiegelstijging.
Regen, regen, regen
De onophoudelijke regen van de laatste tijd, maar ook een extreem natte start van het jaar en een verdronken maart en april hebben tot een neerslagrecord geleid dat ruim een kwart hoger ligt dan gemiddeld. Landelijk viel er dit jaar ongeveer 1060 millimeter, normaal is 795 millimeter.
Niet het hele land kreeg evenveel te verduren: in het zuidwesten was het beduidend droger dan bijvoorbeeld in Noord-Holland of op de Veluwe. De meeste neerslag viel bij het weerstation Deelen op de Veluwe, daar kwam 1265 millimeter regen naar beneden, 400 mm meer dan normaal.
Klimaatverandering speelt wel een rol, maar verklaart niet alles. "In een warmere wereld is er meer verdamping en dus meer neerslag", zegt klimatoloog Peter Siegmund van het KNMI. Maar hij benadrukt dat ook in de toekomst een jaar met meer dan 1000 millimeter regen een uitzondering blijft.
"Door klimaatverandering krijgen we een nattere herfst en winter, dat is zo in alle scenario's, dus ook als we nu stoppen met broeikasgassen uitstoten. Maar zoveel regen als dit jaar zal extreem blijven", aldus Siegmund.
De cijfers voor Nederland:
- NOS
- NOS
- NOS
Zachte winter, zonnige zomer
2023 was met een gemiddelde temperatuur van 11,8 graden Celsius ook een van de warmste jaren ooit gemeten. Dat ligt niet aan een aantal uitschieters. Er waren geen hittegolven en niet meer tropische dagen dan gemiddeld. Het is over de hele linie warmer geweest. We hebben - en hadden begin dit jaar - een zeer zachte winter.
De nieuwjaarsnacht was met 16,9 graden warmer dan ooit. Er waren uitzonderlijk weinig echt koude dagen; het kouderecord bleef steken op min 10.1 graden op 1 december in Leeuwarden. Zulke zachte winters zullen we ook in de toekomst steeds vaker hebben, zegt Siegmund.
De zomer was ongekend zonnig. Gemiddeld over het hele land scheen de zon 1910 uur, normaal is dat bijna 140 uur minder. Die extra uren komen vooral op conto van juni, de warmste en zonnigste maand sinds het begin van de metingen.
Er viel in de eerste drie weken bijna geen regen. Even ging het weer veel over de droogte, maar die zorgen waren eind september - door vele regenbuien - alweer ver weg.
De zonnigste plek van ons land: de kust in Zeeland. In Vlissingen scheen de zon 2064 uur. Het minste zon krijgt, net als de meeste regen dus, Deelen.
Het weer in Nederland van dit jaar in foto's:
- ANP
Maart - Verkeersoverlast op de N281 in Limburg als gevolg van sneeuwval - Annette van Citters via NOS Ooggetuige
Juni - Schuilen voor een zware regenbui in Den Bosch - Pieter Perquin
Juli - Stormschade in Haarlem door storm Poly - ANP
September - Drukte bij Scheveningen op een warme septemberdag - ProRail
November - Schade aan het spoor in Limburg door storm Ciarán - ANP
December - Hoogwater bij de Rijn in Tolkamer door zware regenval in Duitsland
Stormen Poly en Ciarán
Een van de meest opvallende weersextremen was de storm Poly op 5 juli dit jaar. Het was met windstoten van 140 kilometer per uur een van de zwaarste zomerstormen in vijftig jaar. Het KNMI gaf code rood af, de enige keer dit jaar. Een 51-jarige vrouw kwam om het leven door een omvallende boom en de schade kan volgens verzekeraars oplopen tot 100 miljoen euro. Storm Ciarán raasde begin november over Nederland. In grote delen van het land gold toen code oranje.
De vraag of de opwarming van de aarde een rol speelt bij extreem weer is, vooral bij stormen en droogte, niet altijd meteen te beantwoorden. Bij stormen hangt het bijvoorbeeld af van de locatie en het seizoen. Een link tussen zomerstorm Poly - en andere zomerstormen in Nederland - en klimaatverandering is er volgens het KNMI niet. De trend zou zelfs zijn dat het in de zomer minder gaat stormen. In andere delen van de wereld is dat anders, daar kunnen stormen en orkanen wel toenemen, vooral in intensiteit.
Ondertussen in de rest van de wereld...
Ook wereldwijd was het een jaar vol extremen. Er heersten recordtemperaturen en wekenlange hittegolven, verspreid over de wereld. Zeetemperaturen waar klimaatwetenschappers steil van achterover sloegen, zorgwekkende berichten over het wegblijven van zeeijs op Antartica en de zeespiegel stijgt sneller dan gedacht.
Al begin deze maand liet de Wereld Meteorologische Organisatie WMO weten dat ook in 2023 weer een wereldwijd warmterecord wordt gebroken, met temperaturen die flink uitstijgen boven het vorige record in 2016.
De mondiale opwarming ligt nu op 1,4 graden ten opzichte van de periode voor het industriële tijdperk. Door de uitstoot van broeikasgassen en de daaruit volgende opwarming van de aarde zullen extremen alleen maar vaker voorkomen, waarschuwen wetenschappers al jaren.
