AIVD: BVD zag niet Holocaust-overlevenden, maar communisten als gevaar
Joodse Amsterdammers die na de Tweede Wereldoorlog terugkeerden uit de vernietigingskampen, zijn jarenlang gevolgd door de veiligheidsdiensten. De Binnenlandse Veiligheidsdienst (BVD), de voorloper van de AIVD, zag de Joden als extremistisch en potentieel gevaar voor de democratie. Dat blijkt uit onderzoek van Het Parool, dat archieven van de BVD bekeken heeft.
Vele Holocaustoverlevenden werden tot in de jaren tachtig door de dienst bespioneerd. De BVD deed volgens de krant verslag van vele Holocaustherdenkingen. Daarbij werd onder meer genoteerd wie er aanwezig was.
Ook het in 1956 opgerichte Nederlands Auschwitz Comité werd scherp in de gaten gehouden. De belangenorganisatie voor de overlevenden van de vernietigingskampen werd door de BVD als een extremistische organisatie bestempeld.
Reactie AIVD
De AIVD zegt in een reactie dat de onderzoeken moeten worden gezien in het licht van de Koude Oorlog en de dreiging van het communisme. Holocaust-overlevenden werden als zodanig niet gezien als extremisten of een gevaar voor de democratie, maar voor personen die verbonden waren aan het Nationaal Auschwitz Comité werd een uitzondering gemaakt, omdat de BVD het comité zag als een communistische mantelorganisatie.
De dienst wijst op verschillende historische studies waar ook uit naar voren komt dat het Auschwitz Comité een communistische mantelorganisatie was, ofwel een schijnbaar zelfstandige organisatie die in feite werd gedomineerd door communisten, die haar gebruikten om communistische doeleinden te verwezenlijken.
De AIVD voegt eraan toe dat het communisme destijds de grootste bedreiging voor de nationale veiligheid was.
Gevolgd
De veiligheidsdienst bespioneerde blijkens het Parool-onderzoek bestuursleden van het Auschwitz Comité en ging het comité overal achterna, onder meer naar herdenkingsreizen naar concentratiekampen. Daarnaast zat er een informant in het comité die alles wat er binnen de organisatie gebeurde rapporteerde aan de veiligheidsdienst.
Uit het onderzoek van Het Parool blijkt ook dat de marechaussee Holocaustoverlevenden bespioneerde. Zodra ze de douane op Schiphol passeerden, gaf de marechaussee reisgegevens door, onder vermelding van 'lijst met personen die hebben deelgenomen aan de herdenking van de bevrijding van het concentratiekamp Auschwitz'. De geheime dienst maakte vervolgens notities voor de individuele dossiers.
'Verbijsterend'
Niemand van de generatie van de oprichters van het comité leeft nog. Sommigen van hun kinderen wel. In gesprek met de NOS noemt Jacques Grishaver, huidig voorzitter van het comité, de verslagen schandalig. "Ik wist hier niks van af. Het is echt verbijsterend. Mensen die berooid uit de kampen kwamen, werden meteen als staatsvijanden gezien. Het is een grof schandaal."
Grishaver wil dat er een onderzoek komt. "De AIVD moet de boeken opengooien. Want de jongens van de BVD hebben de opdrachten van boven gekregen. Ik wil weten wie er politiek verantwoordelijk was. Dit laat zien dat er toen al antisemitisme was. Ook hebben veel mensen weggekeken in die tijd."
"Het kan zijn dat mensen van het comité lid waren van de CPN", vertelt Grishaver desgevraagd. "Maar dat was een gerespecteerde partij in een democratie. Dat moet geen reden zijn om het comité als extremistische organisatie te zien."
