Commotie over de spreidingswet asielzoekers, wat zijn de gevolgen?
In de Tweede Kamer ontstond gisteren een hoop commotie over een voorstel dat werd ingediend door VVD-leider Dilan Yesilgöz. Veel Kamerleden vonden de motie politiek onzuiver. En de burgemeester van Westerwolde, waar het overvolle aanmeldcentrum voor asielzoekers in Ter Apel staat, reageerde geschokt en teleurgesteld.
Wat is er gebeurd en wat zijn de gevolgen? Aan de hand van zes vragen vertellen we wat we nu weten.
Wat houdt die motie precies in?
De motie is ondertekend door de vier partijen die gaan proberen een kabinet te formeren. Dat zijn PVV, VVD, NSC en BBB. In de motie staat dat deze partijen "het terugdringen van de instroom" van asielzoekers en andere immigranten "hoog op de agenda hebben staan". Zij denken dat er nu weinig draagvlak is om gemeenten te dwingen om asielzoekers op te nemen, zoals in de spreidingswet staat.
De vier partijen willen daarom dat het kabinet en de Eerste Kamer met de spreidingswet "pas op de plaats" maken zolang zij met gesprekken over een nieuw kabinet bezig zijn.
Moet de Eerste Kamer zich aan de motie houden als die wordt aangenomen?
Nee, dat hoeft niet. De Eerste Kamer is net als de Tweede Kamer medewetgever en onderdeel van de volksvertegenwoordiging, met een zelfstandige taak in het parlementaire stelsel.
Nadat een meerderheid in de oude Tweede Kamer op 3 oktober voor de spreidingswet had gestemd, ging de Eerste Kamer aan de slag met de behandeling. De Eerste Kamerleden hebben veel vragen aan het kabinet gesteld om te beoordelen of de wet goed in elkaar zit. Op 16 januari gaan ze erover debatteren. Ze kunnen daar gewoon mee doorgaan als ze willen.
Gebeurt zoiets vaker?
Het komt vaker voor dat nieuwe Tweede Kamerleden iets vragen van het oude kabinet, dat demissionair is. En het komt ook vaker voor dat iemand tegelijk Kamerlid is en minister, zoals in dit geval Yesilgöz.
Demissionair premier Rutte zei vanmorgen in een reactie dat hij zelf in het verleden als fractievoorzitter ook voorstellen heeft gedaan die anders waren dan het kabinet wilde, waar hij zelf nog in zat. "Dat is het Nederlandse politieke systeem. Wij hebben ervoor gekozen dat leden van het kabinet na de verkiezingen ook in de Kamer kunnen zitten."
Wat dit geval bijzonder maakt, is dat de spreidingswet al een erg omstreden voorstel is, waar de VVD-fractie tegen is en VVD-staatssecretaris Eric van der Burg, die over asiel gaat, voor is. En asielzaken vallen ook nog onder het ministerie van Justitie en Veiligheid, dat geleid wordt door Yesilgöz. En Van der Burg is ook VVD-Kamerlid.
Wat zijn de verschillende reacties op deze motie?
Verschillende partijen vinden het ongepast dat PVV, VVD, NSC en BBB zich via een motie met de Eerste Kamer willen bemoeien. Dit wordt vooral Pieter Omtzigt verweten, de partijleider van NSC. Juist hij zou de parlementaire regels moeten willen naleven, vinden ze. En daar hoort de onduidelijkheid die nu ontstaat niet bij.
Zij vinden het ook "een streek" van VVD-leider Yesilgöz richting haar partij- en kabinetsgenoot Van der Burg. Die wil met de spreidingswet het gebrek aan plaatsen voor asielzoekers in Ter Apel oplossen.
Burgemeester Velema van Westerwolde was er gisteren bij in de Tweede Kamer. Zijn gemeente worstelt met een tekort aan plekken in het overvolle aanmeldcentrum. Hij had zijn hoop gevestigd op de spreidingswet en voelt zich nu door de politiek in de steek gelaten.
Wat betekent deze motie voor de opvangproblematiek?
De motie heeft op dit moment vooral een symbolische betekenis. De Eerste Kamer kan gewoon doorgaan met de behandeling van de wet. Maar, en dat is belangrijk, het is nog maar de vraag of er daar een meerderheid voor is. Dus ook zonder de motie van PVV, VVD, NSC en BBB kan de spreidingswet stranden.
Hoe gaat het nu verder?
Vandaag wordt er aan het eind van de middag over de "pas op de plaats" met de spreidingswet gestemd. Dat zal een hoofdelijke stemming zijn waarbij ieder Kamerlid 'voor' of 'tegen' moet zeggen.
Verschillende bronnen melden dat er over een gewijzigde motie gestemd gaat worden. De VVD heeft de oproep aan de Eerste Kamer en het kabinet eruit gehaald. Wat nu overblijft is "de wens" dat de spreidingswet er voorlopig even niet komt.
En het kabinet praat er morgen waarschijnlijk over in de ministerraad, omdat ook de ministers van D66, CDA en CU onaangenaam verrast waren.
Er is dus eigenlijk niets zeker, behalve dat PVV, VVD, NSC en BBB geen spreidingswet willen zolang zij onderhandelen over een nieuw kabinet. En ze willen een signaal afgeven, zei Yesilgöz. "Er is een nieuwe meerderheid, deze motie straalt dat uit."
