De verwachtingen van de volgende generatie chips zijn torenhoog. De zogenoemde fotonische chips kunnen apparaten kleiner, sneller en zuiniger maken. Nederland investeert er honderden miljoenen euro's in en wil daarmee uitgroeien tot een wereldspeler op het gebied van fotonica.
Ze zijn nu nog klein en huren ruimtes op de campus van de universiteit, maar ooit hopen ze de nieuwe Nederlandse techgigant te worden. Douwe Geuzebroek richtte vorig jaar met zijn compagnon Tim Tiek het bedrijf Brilliance op. Ze ontwikkelen lasers die gebruikt zullen worden in Augmented Reality-brillen. "Met zo'n bril zou je bijvoorbeeld drie schermen voor je kunnen projecteren, zodat je in de trein of in het vliegtuig kunt werken. Maar je kunt er ook mee gamen of sporten."
Zo werkt een AR-bril met drie schermen:
Het beginnende bedrijf maakt gebruik van fotonische chips. Dat zijn chips die voor het overbrengen van informatie licht in plaats van elektronen gebruiken. Apparaten zouden daarmee kleiner en energiezuiniger zijn. Ook kunnen de chips de snelheid van het internet verhogen.
Vanuit overheidsfondsen als het Nationaal Groeifonds én door het bedrijfsleven zijn er investeringen gedaan van honderden miljoenen. Die miljoenen komen niet uit de lucht vallen: er woedt al jaren een geopolitieke strijd over chips. Het overgrote deel van de elektronische chips komt nu nog uit Taiwan, Zuid-Korea en China. De VS en de EU willen minder afhankelijk zijn van Azië en investeren dus flink in de eigen chipindustrie.
Laurens Weers is bestuurder van de stichting PhotonDelta, die zich richt op de uitbreiding van de productie van fotonische chips. De stichting zorgt voor de verdeling van de subsidiestromen. "De investeringen in deze industrie zijn groot, maar de meerwaarde voor Nederland ook. Met technologie, en zeker met deeptech (innovatieve complexe technologie, red) is het essentieel dat je investeert voor de langere termijn."
Als Nederland over twintig, dertig jaar een welvarende techsector wil hebben, zijn er nu investeringen nodig en een nationale technologie-strategie, zegt Weers. "Geïntegreerde photonica is daar onderdeel van."
Zo kreeg een consortium rond de Universiteit Twente eerder dit jaar 100 miljoen euro voor innovatie en de ontwikkeling van een eigen fotonische chipfabriek. "100 miljoen is heel veel geld, maar in de wereld van chiptechnologie is het relatief weinig," zegt hoogleraar Guus Rijnders, wetenschappelijk directeur van het MESA+ Instituut van de Universiteit Twente en een van de initiatiefnemers van de nieuwe productiefaciliteit.
Ook Eindhoven zet vol in op geïntegreerde fotonica. Waar ooit Philips de cd ontwikkelde, zit nu de grootste Nederlandse fotonicafabrikant: Smart Photonics. Het bedrijf ontving deze zomer ook een investering van 100 miljoen euro. In dit geval van het Nationaal Groeifonds, samen met grote bedrijven als ASML.
Achterdeurtje
Volgens de CEO van Smart Photonics wil Nederland leren van fouten uit het verleden. "Veertig jaar geleden is de elektronica-industrie begonnen," zegt Johan Feenstra. "Toen hebben we met z'n allen ervoor gekozen om bijvoorbeeld niet de infrastructuur op te bouwen, terwijl we wel de kennis hadden. Nu is Taiwan het centrum van de elektronica."
Het ministerie van Economische Zaken trok drie jaar geleden al 20 miljoen euro uit om Smart Photonics uit Chinese handen te houden. En ook bij het Twentse fotonicabedrijf LioniX voorkwam het ministerie onlangs nog dat een partij uit China aandelen zou kopen.
"Denk ook aan de veiligheid van communicatie. Als we die chips niet zelf maken, dan weet je nooit of er ergens een achterdeurtje in zit waar je afgeluisterd kunt worden," zegt Martijn Heck, hoogleraar fotonische integratie aan de TU Eindhoven. "Dus het is heel belangrijk om uiteindelijk dit soort industrie binnen onze landsgrenzen te hebben."
In het kader van de European Chips Act heeft de Europese Commissie maar liefst 43 miljard euro vrijgemaakt voor de ontwikkeling van een eigen chipsector. De acht grootste fotonicabedrijven van Europa - waaronder Smart Photonics - willen hier ook van profiteren en hebben de EU onlangs om 4,25 miljard euro subsidiegeld gevraagd.
"Straks heeft iedereen zo'n bril"
Om zijn product verder te ontwikkelen ontvangt Brilliance, het bedrijf van Geuzebroek, nu een investering van 2 miljoen euro van de regionale ontwikkelingsmaatschappij Oost NL en investeerder PhotonVentures. "Daarmee kunnen we weer anderhalf tot twee jaar verder. Over een paar jaar lopen we allemaal met zo'n bril."
De Taiwanese chipfabrikant TSMC maakt iets wat geen enkel ander land nog kan. Hoe kan het dat ze daar zo vooroplopen?
